آشنایی با هشت باغ دولت آباد ، یزد 

هشت باغ دولت آباد

در این مقاله از معرفی جاهای دیدنی ایران یکی از جاذبه های بسیار زیبای یزد یعنی هشت باغ دولت آباد را به شما معرفی خواهیم کرد. در ادامه با مجله تاپ تراول همراه باشید.

هشت باغ دولت آباد از باغ های قدیمی و تاریخی بسیار زیبای شهر یزد است که منظره ای فوق العاده دارد. بادگیر این عمارت با ارتفاع 33/8 متر به عنوان بلندترین بادگیر خشتی جهان شناخته می شود.

باغ دولت آباد در اواخر دوره ی افشاریه ( سال 1160ه.ق ) به دستور محمد تقی خان بافقی ( بزرگ خان ) بنا میشود که بعد ها به عنوان محلی برای اقامت شاهرخ میرزا و بعد از آن کریم خان زند مورد استفاده قرار میگیرد. هندسه ی باغ دولت آباد دو مستطیل عمود بر هم هستند که شامل باغ های بیرونی و اندرونی میشوند.

ساختار معماری باغ دولت آباد از نوع ” باغ-حیاط “ است. معماری باغ حیاط معماری ست که در آن فضای باغ در وسط قرار دارد سپس عمارت های دیگر در اطراف آن شکل میگیرد.

این باغ از چهار بنای اصلی تشکیل گردیده است که سه عمارت : هشتی، سردر و تالار طَنَبی کماکان پا برجا مانده اند، همچنین بخش هایی از عمارت زمستانی این باغ کماکان باقی مانده اما باقی قسمت ها ویران شده اند. بخش های اندرونی و بیرونی باغ، همانطور که گفتیم به طور دو مستطیل عمود بر هم طراحی شده اند.

اندرونی 

اندرونی مستطیل بزرگ تر را تشکیل میدهد. این قسمت که در گذشته بخش خانوادگی و خصوصی این باغ را تشکیل میداده است امروزه به وسیله ی عموم مردم به باغ دولت آباد معروف است و خود شامل چندین بنا میشود.

معماری این بخش بر اصل تقارن استوار است و در مسیر منتهی به عمارت با ایجاد یک ردیف قرینه از درختان، که محور اصلی باغ را تشکیل میدهند، با ترفند معماری بنا را در واقع قرار داده گردیده است ضمن اینکه سبب طولانی تر جلوه دادن بنا میشود.

عمارت هشتی 

از جمله دیگر بناهای مهم، عمارت هشتی است که منزلگاه بلند ترین بادگیر باغ به ارتفاع 33.8 متر میباشد. معماری این عمارت ساختمان دو طبقه با طراحی هشت ضلعی است که با درهای مشبک چشم نواز، اتاقک بادگیر، حوض خانه و پستو ها، مجموعه ی کلی این بنا را تشکیل میدهند.

در طبقه بالا این عمارت ایوانی قرار دارد که امکان لذت بردن از فضای باغ را در اختیار بازدیدکنندگان قرار میدهد. عمارت هشتی در پایان محور اصلی قرار دارد که به سبب معماری هوشمندانه بادگیر و ترکیب هوا هدایت شده از بادگیر با آب حوض های مرمرین حوض خانه، هوای خنک را به قسمت شاه نشین و دیگر تالار ها میفرستد.

از این جهت به این بخش لقب عمارت تابستانه نیز داده گردیده است.اندرونی شامل بخش های دیگری همچون حرمخانه، بخش مستخدمین، مطبخ، اصطبل و همچنین عمارت دیدبانی میشود.

بیرونی 

مستطیل کوچکتر بخش بیرونی باغ دولت آباد را تشکیل میدهد که در گذشته محل مستقر شدن کاروان ها و مراسمات حکومتی و ورزشی بوده است. بهشت آیین محور تقارن بخش اندرونی و بیرونی را تشکیل میدهد. عمارت سر در که بخش اصلی بهشت آیین به حساب می آید نیز دقیقا مرز مشترک دو باغ اندرونی و بیرونی است.

این باغ برای مدتی به فراموشی سپرده خواهد شد تا اینکه وزارت فرهنگ و هنر ضمن اجراه ی این باغ از سازمان اوقاف آنرا به دفتر حفاظت آثار باستانی کشور واگذار میکند( سالهای 1348-1364) و عملیات مرمت باغ ( سال 1348) صورت میگیرد. مرمت باغ در بخش های : تالار آیینه، عمارت مستخدمان، عمارت تهران، کوچه ی سرپوشیده یا ساباط، عمارت حرمخانه، عمارت بادگیر، عمارت بهشت آیین، عمارت سرو، آب انبارو آشپزخانه انجام گردیده است.

تامین آب باغ دولت آباد

قدرت مردم کویر در حفر معجزه ای به نام قنات بر هیچ کس پوشیده نیست. در آن زمان آب باغ دولت آباد به وسیله ی قناتی به طول 65 کیلومتر و به دستور خود محمد تقی خان احداث گردیده بود، تامین میشد. این قنات از طویل ترین و مهم ترین قنات های شهر یزد به شمار می آید که وظیفه انتقال آب از مهریز به یزد و به طور خاص باغ دولت آباد را برعهده داشته است.

از نکات قابل توجه در حفر این قنات وقف نامه قنات است که به شرح دقیق وقف پرداخته است و در بخشی از آن برای استفاده از آب اینچنین آمد است که : ” بر هیچ احدی مباح و روا نیست که قبل از گذشتن آب از باغ مذکور در آن تصرف نماید، هر چند فی المثل، همه آب دادن یک وجب زمین باشد. مگر اگر به جهت آفات سماوی، کمی آب به جایی برسد که گذشتن آب از باغ ممکن نباشد که در این صورت متولی را جایز است که در هر موضع که صلاح باشد آب را به مصرف برساند. خدا لعنت کند آن کسی را که پیش از بیرون آمدن آب از این باغ، حتی به اندازه سیراب کردن گنجشکی از آن استفاده کند. محصول اینجا وقف بارگاه مولا در نجف است. “

مشهور است که این آب بعد از گذر از باغ به جوی ها و زمین های کشاورزی اطراف سرازیر می گردیده است و در مسیر خود سبب آبادانی بسیاری گردیده به گونه ای که نقل میشود که خیابانی که در قسمت شمالی این باغ قرار داشته به دلیل وفور درختان به خیابان هزار درخت معروف بوده است و این درختان مانع دیدن باغ میشده اند. در صورتی که چه متاسفانه امروزه این قنات ها خشک شده و آب باغ از چاه های عمیق حفر شده در باغ تامین میشوند.