گلاب گیری

در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ تراول شما را با مراسم گلاب گیری آشنا خواهیم کرد. در ادامه مطلب همرا ما باشید تا درباره آئین گلاب گیری بیشتر بدانید.

گلاب‌گیری یکی از مراسمی است که همه ساله در ۱۴ استان ایران به صورت عمده از اوایل اردیبهشت تا اواخر خرداد (بر اساس شرایط آب و هوایی) و اقلیمی انجام می‌شود. شروع آیین گلابگیری در ایران در ابتدای اردیبهشت است و گلابگیران شهر میمند فارس در ٩٠ کیلومتری جنوب شرقی شیراز به دلیل شرایط آب و هوایی همه ساله آغاز گر مراسم گلابگیری در ایران هستند و همه ساله جشنواره گل و گلاب در شهرستان میمند فارس از اوایل اردیبهشت آغاز می‌شود و نهایتا پیش از رسیدن به پایان اردیبهشت کار برداشت گل سرخ محمدی و گلابگیری نیز به پایان می‌رسد. آیین گل‌ چینی و گلابگیری و جشنواره گل و گلاب میمند سالیانه حدود ٢ میلیون نفر گردشگر را از سراسر کشور به ویژه استانهای جنوبی به این شهر می‌کشاند. آیین گلابگیری در سایر مناطق کشور از جمله شهرستان داراب و بخش‌های مختلف شهرستان کاشان همچون قمصر و نیاسر و روستای ده آباد از توابع شهرستان نطنز و شهر بادرود نیز جریان دارد .در این مراسم که سالانه بیش از یک میلیون نفر گردشگر به خود جذب می‌کند، از گل‌های سرخی که در این مناطق کاشته شده‌اند، گلاب تهیه می‌شود. در کارگاه های گلابگیری شهرستان کاشان سالانه پانزده هزار تن گلاب سنگین تولید می‌شود.

تاریخچه‌ی گلابگیری کاشان

با توجه به اسناد تاریخی موجود، قدمت گلاب گیری کاشان به سال‌های دور و به زمان تمدن سیلک برمی‌گردد. سیلک در 3 کیلومتری جنوب غربی شهر کاشان واقع شده و یکی از اولین تمدن‌های ایران و جهان است. پس از کاوش‌های بسیار، باستان شناسان اشیایی را در این منطقه پیدا کردند که نقوش روی آن‌ها نشان‌دهنده‌ی گل‌های سرخ بودند. همین‌طور در حکایات و سفرنامه‌ها آمده که از زمان قدیم در این منطقه گل سرخ وجود داشته است. مثلا شاردن، جهانگرد فرانسوی، که در زمان شاه عباس به کاشان آمده بود از وجود این گل یاد کرده و همچنین محمد حسن فیض کاشانی که خود در قمصر زندگی می‌کرد در آثار خود درباره‌ی این گل صحبت کرده است. کارشناسی بلغاری در سال‌های 52 و 54 هجری پس از مقایسه گل سرخ قمصر کاشان با نقاط دیگر به این نتیجه رسید که گل سرخ محمدی این منطقه کیفیت بالاتری دارد و امروزه گلاب گیری قمصر به عنوان معروف‌ترین در شهر کاشان است.

از طرفی بر اساس کتب و مدارک تاریخی، ایرانیان اولین افرادی بودند که برای تقطیر مایعات و گرفتن اسانس دست به اختراع دستگاه مخصوص آن زدند.این علم در پیشرفت بسیاری از علوم شیمیایی دیگر تاثیرگذار بود، به همین جهت اختراع ایرانیان گام مهمی تلقی می‌شود و جابر ابن حیان صوفی را پدر شیمی در این زمینه لقب داده‌اند. در حقیقت بیشتر معروفیت و محبوبیت این مراسم به دلیل سنتی برگزار شدن آن است. این گلابِ جهانی از لحاظ معنوی و مذهبی هم دارای ارج و قرب است به‌طوری که هر ساله 6 ذی الحجه خانه خدا را با گلاب محمدی شستشو می‌دهند.

روش گلاب گیری در کاشان

همانطور که گفته شد تهیه گلاب و حتی عرقیات به دو روش ستنی و صنعتی انجام می‌‌شود و کارگاه‌های سنتی بیش‌تر از گل‌هایی استفاده می‌کنند که به صورت دیمی رشد کرده‌اند و شاید به همین دلیل محصول کارگاه‌های سنتی عطر و طعم منحصر به فردی دارد. پرطرفدار بودن گلاب به عنوان یک ماده خوراکی خوش طعم و پر خاصیت و زیبایی و شور و هیجان جشن گلاب گیری در مناطقی که به طور عمده به کاشت و برداشت گل سرخ ایرانی می‌پردازند، ساکنان آن را به مشغول بودن در مراحل مختلف این فرآیند تشویق می‌کند.

از گل‌چینی، گل‌فروشی، گرفتن گلاب و فروش آن گرفته تا بسیاری از فعالیت‌های دیگر که همزمان با برگزاری جشن گلاب انجام می‌شود و آن را به اصلی‌ترین راه درآمد این افراد تبدیل کرده است تا جایی که بسیاری از کاشانی‌ها بخشی از فضای محل سکونت و زندگی خود را به مکانی برای تهیه و یا انبار گلاب اختصاص داده‌اند.

شیوه گلابگیری

وسایل مورد نیاز برای گلاب‌ گیری شامل دیگ مسی، پارچ یا قرابه، درپوش، نی و اجاق است و چون تهیه عصاره گلاب احتیاج به آب فراوان دارد معمولا در محلی این کار را انجام می‌دهند که در کنار جوی آب و یا در مسیر آن باشد.

دیگ‌ها از جنس مس یا آلومینیوم هستند که اغلب مسگر‌های کاشانی با مهارت و زیبایی آن‌ها را تولید می‌کنند. هر کارگاه سنتی به طور متوسط تا شش دیگ بزرگ دارد که آن‌ها را بر روی اجاق‌های گلی برپا می‌کنند.

پارچ یا قرابه هم از وسائل ضروری گلاب گیری است که به صورت استوانه‌ای مسی با دهانه‌ای تنگ ساخته می‌شود که گلاب بعد از تقطیر در آن ریخته می‌شود. در مقابل دیگ‌ها چاله‌ای دراز و باریک می‌کنند و قرابه‌ها را درون چال می‌گذارند. آب سرد درون چاله‌ها و اطراف قرابه به جریان می‌افتد چون بخاری که از داخل دیگ به قرابه وارد می‌شود بسیار گرم است و دمای آب را بالا می‌برد پس جریان داشتن آب سرد در حقیقت به انجام عمل تقطیر کمک بزرگی می‌کند و دلیل انجام گلاب گیری در کنار جوی‌ها و مسیر آب نیز همین است. از طرف دیگر جریان داشتن آب در چاله‌ها باعث به حرکت درآمدن قرابه می‌شود و برای جلوگیری از این اتفاق آن‌ها را با قرار دادن میله‌های آهنی در اطراف چاله محکم می‌کنند.

نی‌ها یک جفت لوله آلومینیومی هستند که با یک زاویه ۴۵ درجه از دیگ به قرابه وصل می‌شوند و عمود بر قرابه‌ها و به صورت مورب نسبت به دیگ‌ها قرار گرفته‌اند. نی‌ها با طولانی‌تر کردن مسیر حرکت بخار به آن فرصت می‌دهند تا زودتر سرد شود و درون پارچ یا قرابه بریزد. در گذشته  نی‌ها از چوب خیزران که در اطراف جوی‌ها رشد می‌کرد به دست می‌آمد و برای جلوگیری از خروج بخار درزهای آن را با پارچه‌های آغشته به خمیر گندم می‌پوشاندند.

پس از پر شدن ظرفیت دیگ‌ها با گل، دهانه آن را با استفاده از درپوش محکم می‌کنند. درپوش باید کاملا با دهانه دیگ جفت شود تا از خارج شدن بخار جلوگیری کند. نی‌ها که در اصل دیگ را به قرابه متصل می‌کنند با دو سوراخ روی درپوش قرار می‌گیرند که انتهای مورب آن‌ها است و از طرف دیگر از میان گلوله‌ای پارچه‌ای به نام گووه (Gove) می‌گذرند و به درون قرابه راه پیدا می‌کنند. بعد از گذشتن حدود پنج تا هفت ساعت از عمل تقطیر گلابی غلیظ و مرغوب تولید می‌شود که بهتر است آن را در ظروف شیشه‌ای نگهداری کرد.  ‌

بهترین زمان گلابگیری در کاشان چه فصلی است؟

از اواسط اردیبهشت تا دو سه هفته بعد از آن ، مهمانان زیادی برای تماشای مراسم گلابگیری و اقامت در بومگردی های کاشان و قمصر ، راهی کاشان می‌شوند. بهترین زمان برای حضور در مراسم گلابگیری ساعات اولیه روز ، یعنی زمانی که هنوز آفتاب کاملا گرم نشده است، گل هایی که در ساعات پیش از طلوع چیده شده اند تازه ترند و طبیعتا گلاب بهتری از آنها به دست می‌آید.