کویر حاج علی قلی دامغان ، سمنان | Kavir-e Hajj `Ali Qoli 

کویر حاج علی قلی از جمله زیبایی های کمتر دیده شده استان سمنان است که بیش از آنکه در وصف کلمات باشد، دیدنی است. وسعت این کویر ۶۵۴۱ کیلومترمربع است. کویر حاج علی قلی ۴۳ کیلومتر از مرکز شهرستان فاصله دارد، ۳۹ کیلومتر از جاده دسترسی به این کویر زیبا آسفالت و ۷ کیلومتر آن راه شوسه است.

کویر حاج علی قلی از جنوب به کوه های دولت دیار، کوه خرس و کوه ترکمن گدر از جنوب غربی به کوه های کوه پنج و کوه سرخ، از غرب به دهستان فرات از شمال به کویر دامغان و از شرق به کوه اهوند محدود خواهد شد، این کویر بین ۱۰۵۰ تا ۱۰۹۴ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

دو رودخانه اصلی این کویر که هر دو از کوه های البرز سرچشمه می گیرند عبارتند از رودخانه دامغان که مخروط افکنه وسیعی در حاشیه شمال غربی این کویر ایجاد نموده است و دیگری رودخانه حسن آباد است که از حاشیه شمال شرقی وارد کویر خواهد شد. این رودخانهدره ای به عمق ۵ متر در داخل کویر ایجاد نموده است.

اضافه بر این دو رودخانه رودخانه هایدیگری نیز از طرف جنوب غربی و شرقی به این کویر وارد می شوند که نسبت به رودخانه هایاصلی آب کمتری داشته و عموما در اوایل فصل تابستان خشک می شوند.

وجود رودخانه های فصلی و دریاچه نمک حسن آباد که دره های عمق و مخروط افکنه های وسیعی در کویر ایجاد کرده، بر زیبایی های این کویر اضافه کرده است. همچنین علاوه بر باغات پسته، روستای حسن آباد نیز از روستاهای نمونه گردشگری است که دارای جاذبه ها و زیبایی های زیادی است که در یک سفر یک روزه می توان از آن نیز بازدید کرد.

گیاهان شورپسند و در بعضی نقاط درختچه تاغ از معدودترین و مهم ترین گونه های گیاهی کویر حاج علی قلی است.دو مسیر برای ورود به کویر وجود دارد، مسیر نخست از طریق جاده شاهرود به طرود و روستای چاه جم و مسیر دوم از طریق خورزان در جاده دامغان-معلمان است، اما برای یک بازدید یک روزه از این کویر پیشنهاد ما پیمایش از طریق مسیر حورزان دامغان است.

سطح کل صفحات رسی برابر است با ۱۱۲۴ کیلومترمربع و در مجاورت حاشیه کویر قرار دارد. بافت مواد تشکیل دهنده این رسوبات از نوعماسه ای، رس های سلیتی است که در حالت خشکی بسیار سخت بوده و در زمستان و بهار که خیس می شوند بسیار لیز است. این صفحات کهبه طور فصلی خشک می شوند مخصوصاً در قسمت شمالی کویر به خوبی تکامل نیافته اند که به دلیل مسطح و سخت بودن برای ریل گذاری مورد استفاده قرار گرفته است.

پست ترین قسمت کویر به مساحت ۴۶۶ کیلومترمربع پوشیده از نمک زاری است که به طور نامتقارن و به طور لوحه ای در حاشیه جنوب غربی کویر قرار گرفته است. در حدود ۶۰% سطح این نمک زار از پلتفرم های نمکی با لابه های واضح پوشیده گردیده است. قطر متوسط این چندوجهی هابه ۱۲۵ متر می رسد. هر یک از این چندوجهی های بزرگ، خود از چند وجهی های کوچک تری تشکیل شده است. چندین حوزه نمک زار خیس دیگر نیز در حد شرقی و غربی نمک زار به چشم می خورد.

از کویرهای نزدیک به این منطقه می توان به کویر دق بیارجمند در فاصله ۶۰ کیلومتری در شرق و دشت کویر (کویر بزرگ) در فاصله ۱۰۰ کیلومتری در جنوب نام برد. تا چشم کار می کند، شوره زار است و اشکال و شبکه های نمکی که جلوه های دیگری از زیبایی های کویر را به دنبالش چشم گردشگران می گذارد. بهترین زمان بازدید از کویر حاج علی قلی اواسط پاییز تا اواخر اسفندماه است.

مسیر دسترسی

برای دسترسی به مسیر پیمایش از دامغان به سوی جاده اصفهان حرکت کرده تا بعد از حدود ۳۵ کیلومتر به دوراهی حسن آباد برسید. از داخل روستای حسن آباد به سوی روستای خورزان که در فاصله ۶ کیلومتری حسن آباد قرار دارد، حرکت کنید. از این روستا آب آشامیدنی خود را تهیه کرده و مسیر را به سوی جنوب شرق ادامه دهید.

از خورزان که بگذرید رفته رفته جنس و رنگ خاک تغییر کرده و املاح نمکی در سطح خاک نمایان می شوند. البته در صورت بارندگی در روزهای قبل ممکن است در مسیر با باتلاق های کوچکی روبرو شوید که طبیعی به نظر می رسد. در صورتی که این مسیر را برای سفر به کویر حاج علی قلی انتخاب کرده باشید، از یک شاخه نمکی که طول آن حدود یک کیلومتر است، عبور می کنید که زیبایی های خاص خود را دارد، پس از عبور از این شاخه نمکی دوباره خاک رس نمایان خواهد شد که حدود ۵۰۰ متر درازا دارد و بعد از آن وارد محیط اصلی کویر حاج علی قلی خواهید شد.