پل ورسک مازندران

در این مقاله از معرفی جاهای دیدنی ایران می خواهیم یکی از جاذبه های بسیار زیبای مازندران یعنی پل ورسک را به شما معرفی کنیم. پل ورسک یکی از جاذبه های شگفت انگیز مازندران است که محبوبیت خاصی را نیز داراست. در ادامه با تاپ تراول همراه باشید…

پل ورسک یکی از بزرگترین پل های راه آهن سراسری ایران محسوب می شود که در ارتفاعات روستای ورسک در شهرستان سواد کوه در استان مازندران ساخته شده است.  این پل که از شاهکارهای مهندسی به حساب می آید در سال ۱۳۱۵ به بهره برداری رسیده است. پل رسک که راه آهن سراسری تهران – شمال را به هم وصل می کند با ارتفاع 110 متری از ته دره با دهانه 66 متری و با وسایلی ابتدایی طراحی و ساخته شد.

عظمت این که در اصل دوکوه عظیم وسخت گذر عباس آباد را به یکدیگر اتصال می دهد، حقیقتی انکارناپذیر است که حتی جهانگردان خارجی نیز به آن اعتراف دارند ودر برابر عظمت و بزرگی و اراده آهنین طراح وسازندگان آن سرتعظیم فرود می آورند.

امروز پل ورسک علاوه براهمیت ویژه در صنعت حمل ونقل، از جاذبه های سیاحتی کشور نیز محسوب می شود که مسیر دسترسی به آن در صورت کسب مجوز از مقامات ذیصلاح از ارتفاعات شرق ورسک، است .

تاریخچه پل ورسک

در زمان حکومت رضاشاه و در اول اردیبهشت سال 1312 یورگن ساکسیلد به عنوان مدیرعامل کمپانی دانمارکی کامپساکس (Kampsax) قرارداد احداث راه آهن شمال- جنوب ایران را امضاء کرد. تا پیش از آن بعضی کمپانی های آمریکایی، انگلیسی، فرانسوی و آلمانی در ساخت راه آهن از میان کوه های البرز ناکام مانده بودند. یورگن ساکسیلد در این قرارداد تعهد داد تا احداث 900 کیلومتر خط راه آهن را در مدت شش ماه به پایان برساند و برای ساخت هر متر راه آهن، معادل پنج دلار طلا (حدود 1.5 گرم طلای خالص) دریافت کند.

بعد از آن بهترین مهندسان اروپا به ایران آمده و بعد از تهیه عکس هوایی از کوه های البرز متوجه شدند که راه آهن باید از روستای عباس آباد (که بعدها به ورسک تغییر نام داد) عبور می کرد و قطار بعد از عبور از روستای ورسک باید با طی مسافت ده کیلومتر و نیز 600 متر صعود، از کوهستان عبور و به سوی تونل گدوک حرکت می کرد که حرکت در چنین شیب تندی برای قطار ناممکن بود. پس آنان تصمیم گرفتند مسیر را به شکل سه پله بر روی دامنه کوه اجرا کنند که به سه خط طلا معروف شد.

همچنین وجود دره ورسک از چالش های دیگر این پروژه بود که مهندسان کامپساکس را مجبور کرد تا پلی با دهانه بزرگ را روی آن در نظر بگیرند. سرانجام کار ساخت این پل در اواسط آبان سال 1313 در شهرستان سوادکوه استان مازندران، توسط کمپانی مهندسی دانمارکی کامپساکس، به عنوان برنده مناقصه ساخت پل، و توسط مهندسان آلمانی و اتریشی شروع شد و در 5 اردیبهشت سال 1315 بازگشایی شد.

پل ورسک از بزرگ ترین پل های راه آهن سراسری ایران است

مهندس پل ورسک کیست؟

لادیسلاوس فون رابسویچ (L. Von Robcevidc) مهندس سازنده پل ورسک می باشد. رابسویچ (1893 ٓ1975. م) که اهل اتریش است و مهندس ورسک نامیده می شد در مصاحبه خود با خبرنگار روزنامه اطلاعات می گوید:«روزی که این مدل را برای احداث پل ورسک تهیه کردم مهندسان دیگر با نظر حیرت به آن نگریسته و اجرای نقشه و احداث آن را در شمار یکی از فتوحات علم مهندسی به حساب آوردند. امروز که این پل احداث گردیده همه من و رفقایم را تحسین می کنند و آن را در شمار بهترین پل های قشنگ و شاهکار مهندسی می دانند» سمت مهندس رابسویچ رئیس نظارت ساختمان پل بوده است و او به همراه خانواده اش در خانه ای واقع در دره ورسک و نزدیک پل اقامت داشت. همچنین رابسویچ مسئولیت احداث تونل های مسیر راه آهن را نیز به عهده داشت و از بنیان گذاران راه تونل زنی جدید اتریشی (NATM) بود.

همچنین سرپرستی مهندسان محاسب و طراح پل برعهده هانس اتو ناتر (Hans Otto Nater) مهندس سوئیسی بوده است که در طراحی و احداث پل و ایستگاه راه آهن برن سوئیس نقش داشت. هانس ناتر (1856 ٓ1954. م) نابغه ریاضی و پل سازی، فارغ التحصیل دانشگاه پلی تکنیک زوریخ(سوئیس) بود که طراحی و انجام محاسبات پل های راه آهن سراسری ایران و نیز پل ورسک توسط گروهی از مهندسان تحت نظارت او انجام شد. در 17 شهریور 1317 مجلس شورای ملی تصویب کرد تا هانس ناتر با حقوق ماهانه 17 هزار ریال به مدت یک سال به استخدام وزارت طرق درآید. همچنین مقرر شد نصف حقوق وی به صورت ریال و نصف دیگر آن که معادل 105 لیره کاغذ و 11 شیلینگ انگلیسی بود از قرار هر لیره 80.50 ریال در آخر هر ماه پرداخت شود. همچنین صد لیره کاغذ بابت هزینه مسافرت به سوئیس و صد لیره کاغذ برای برگشت به وی پرداخت شود. در سال 1318 از خدمات وی به صورت رسمی تقدیر شد. هانس ناتر پس از جنگ دوم جهانی سه بار به ایران مراجعت کرد، ولی بر اثر بیماری و شدت ضعف مجبور به بازگشت به سوئیس شد.

ساکسیلد در کتاب خاطرات خود که آن را در سال 1350 با نام «خاطرات یک مهندس دانمارکی» چاپ کرد، برای طرح جلد کتابش از نمای پل ورسک استفاده کرد.

پل ورسک در ارتفاعات روستای ورسک در شهرستان سواد کوه در استان مازندران قرار دارد

مشخصات فنی پل ورسک :

این بنا از ملات سیمان و شن شسته شده و آجر ساخته شده و در ساختمان آن از آرماتور استفاده نشده است. به بیان دیگر این بنا از ملات غیر مسلح ساخته شده است.

حجم پل ورسک که دارای 66 متر دهانه قوسی اصلی و 110 متر ارتفاع از ته دره است، جمعاً 4500 مترمکعب است. طول کلی پل 86 متر است.هزینه ساخت آن در آن زمان، بالغ بر 2 میلیون و 600 هزار تومان بوده است. برای ساخت این پل عظیم چند طرح مبتنی براستفاده از مصالح بنایی که بیشتر مقرون به صرفه بوده، به تصویب رسید.

مکان پل ورسک

این پل در درّه ورسک در روستای ورسک عباس آباد، واقع در 45 کیلومتری جنوب شهر زیرآب و 85 کیلومتری شهر قائمشهر در محور فیروزکوه و در مسیر راه آهن شمال قرار دارد. این پل دو کوه عظیم و سخت گذر عباس آباد را به یکدیگر اتصال می دهد.

جنگ جهانی دوم

در سال 1943 که حمله متفقین به ایران قریب الوقوع بوده و آلمانها به شدت از این موضوع که متفقین ایران را تحت تصرف در بیاورند و به دنبال آن کمکهای نظامی و غذایی به استالینگراد برسانند، شخصی به نام ژنرال مایر نامه ای را از طرف شخص هیتلر به دست رضاشاه می رساند که در آن نامه، هیتلر از رضاخان درخواست می کند تا ایران، تمامی پلها و تونلهایی را که آلمانیها در مسیر راه آهن سراسری برای ایرانیها ساخته اند، از جمله پل ورسک را منفجر کرده تا در صورت حمله متفقین به ایران، اعزام نیرو و غذا از جنوب ایران به شمال آن و به سوی مرزهای روسیه با تگذشته و مشکلات فراوانی همراه گردد و آلمانها فرصت کافی برای نابودی استالینگراد را داشته باشند. در ادامه هیتلر به رضا شاه وعده می دهد تا بعد از پایان جنگ و پیروزی کامل بر روسها، به پاس زحمات رضاشاه در جریان جنگ، همان راه آهن، پلها و تونلها و چه بسا بهتر از آن را برای ایران خواهد ساخت. اما رضاشاه در پاسخ نامه هیتلر از ژنرال مایر خواست تا ضمن ارسال سلام او به پیشوا به هیتلر اطمینان خاطر دهد که ایران عضو کنوانسیون ژنو بوده و در این جنگ نیز اعلام بی طرفی نموده است. به این ترتیب هیچ کشوری حق ورود به خاک ایران را در زمان جنگ ندارد.

نام پل ورسک در کتاب رکورد گینس، در بخش پل های با ارتفاع بیش از 61 متر به ثبت رسیده است.