مسجد آقا بزرگ کاشان ، یادگاری از دوران قاجار | Agha Bozorg Mosque 

مسجد و مدرسه آقا بزرگ دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است. هیئت اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می رود.

روی درب ورودی تعدادی میخ در آن به کار رفته شده که تعداد آنها در دولنگه درب دقیقا 6666 عدد به تعداد آیات قرآن کریم می باشد. استفاده از این میخ ها دوعلت دارد :

1- در قدیم هنگام هجوم اقوام مهاجم، مردم داخل مسجد پناه می گرفته اند، استفاده از این میخ ها داخل در باعث می شود تا در استحکام فوق العاده ای یافته و شخص مهاجم از بیرون به هیچ وجه نتواند با تبر در را خُرد کند.

2- علتی که باعث شده بعد از 180 سال در هنوز اینقدر سالم بماند این است که میخ بعد از مدتی داخل چوب زنگ می زند و حالت تُردی به چوی می دهد که موریانه از آن خوشش نمی آید و به آن کاری ندارد.

در قسمت ابتدایی مسجد و مدرسه آقا بزرگ  به دو سکو در دو طرف بنا برمی خوریم به نام پیرنشین، علت تعبیه این سکوها هم این بوده است که اشخاصی که از کوچه عبور می کنند اگر باری بر دوش دارند برای رفع خستگی بار خود را روی این سکوها قرارداده و استراحت کنند پس از ورود به محوطه مدرسه، دو صحن فوقانی و تحتانی و حجره های محل سکونت طلاب و گنبد آجری با شکوه و گلدسته های دو طرف آن خود نمایی می کند.

پس ازهشتی با عبور از دو دالان مسقف عریض، به صحن مدرسه دست می یابیم که در میان این دو راهرو، دو شبستان وسیع زمستانی و تابستانی در دو طبقه قرار دارد. در قسمت سر درب،  چهار بالاخانه ساخته شده است که در طرفین سر درب دو بادگیر مشاهده می شود که این بادگیرها با هدایت هوای مطبوع به شبستان تحتانی (تابستانی) و به زیرزمینی که شبستان ها قرار دارد، تابستان گرم کویر را بر ساکنان این بنا قابل تحمل و دلپذیر می سازد.

علاوه بر این دو حیاط خلوت، آب انبار بزرگ، شبستان دیگری در پشت گنبد، ساختمان مسجدی که در جنب گنبد واقع است و محراب کاشی کاری واقع در شبستان جنب گنبد که در حقیقت مجموعه ای است از هنرهای کاشی کاری، گچ بری، کتیبه نویسی، مقرنس کاری ونقاشی، از جمله متعلقات این بنای عظیم است. مسجد و مدرسه آقا بزرگ؛ کاشان مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان می باشد و نکته مهم و قابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است.

تمامی مسجد و مدرسه آقا بزرگ کاشان  از جمله گنبد که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است با آجر ساخته شده و تزئینات بکار رفته در این بنا عبارت است از : کاشی کاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث و نستعلیق و نقاشی و..