آیین و مراسم ازدواج در ایل بختیاری 

مراسم عروسی ایل بختیاری

در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ تراول شما را با آداب و رسوم  مراسم عروسی ایل بختیاری آشنا خواهیم کرد.با ما همراه باشید.

آیین و مراسم ازدواج در ایل بختیاری

بختیاری‌ها در ازدواج جوانان این جشن را با مراسم و آیین‌های زیبا و نمایشی برپا می‌دارند تا در این برگزاری در کنار همتباران خود آنچه ماندگار‌تر را در ذهن به صورتی نمایشی ثبت نمایند. ازدواج دارای خصوصیات و آداب و رسومی است که در هر جا و هر قومی ممکن است متفاوت باشد.

در ایل بختیاری ازدواج به پنج صورت انجام می‌شود.
1. ازدواج ناف‌‌برون
2. ازدواج گا به گا
3. ازدواج فامیلی
4. ازدواج هم‌بری
5. ازدواج خون بس (خین‌برونxinburu)

ازدواج ناف‌برون

در میان ایل بختیاری رسم بر این بوده است که هرگاه دختری و پسری در زمانی نزدیک به هم متولد گردند، اولیا این کودکان از همان بدو تولد تصمیم می‌گیرند، تا بندناف نوزاد را به نام پسری که او نیز تازه دیده به جهان گشوده و یا کمی از وی بزرگ‌تر است می‌بریدند، به این نیت که به هنگام بلوغ این دو کودک با هم ازدواج نمایند، یعنی عملاً سرنوشت آتی این دختر و پسر از همان ابتدا به دست والدین آن‌ها رقم می‌خورد، و این باور در دوره کودکی، تا نو‌جوانی و جوانی در آنان پدید آمده بود که این دو به هم تعلق دارند.

 ازدواج گا به گا

ازدواج گا به گا در میان ایل بختیاری برخی مواقع وجود داشته است، درمیان خانواده دختر و پسر مجرد و جوانی وجود داشت، بنا به تمایل طرفین، داماد خواهر خود را به عقد برادر همسر می‌دهد.

ازدواج هم‌بری بودن

در ازدواج هم‌بری اگر شخص موردنظر از دوران کودکی و یا نوجوانی نزد خانواده‌ای مشغول کار می‌شد، شخص صاحبخانه این فرد موردنظر را به عنوان شریک یا هم بر قبول می‌کرد به گونه‌ای که او را در تمام اموال خود همانند فرزندانش شریک بداند و چنانچه شخص موردنظر از دختر صاحبخانه خواستگاری کند، صاحبخانه دختر خود را بدون اینکه از فرد موردنظر (داماد) شیربها و یا مهریه بگیرد به عقد او درمی‌آورد بدون گرفتن هیچ وجه مادی، و علتش این است که دو نفر یکدیگر را قبول دارند و به عنوان رفیق و شریک یکدیگرند.

ازدواج قومی

یکی از اولین و مهم ترین چیز هایی که در قوم بختیاری وجود دارد و باید به آن اشاره کرد این است که آن ها معمولا بین خودشان ازدواج می کنند و خیلی کم پیش می آید که یک بختیاری با یک نفر خارج از قوم خودشان ازدواج کند. البته در این قوم ازدواج ناف به ناف هم وجود دارد.
به این شکل که آن ها زمانی که یک دختر به دنیای می آمد ناف او را به اسم یک پسر که هم سن و سال یا کمی از او بزرگتر بود می بریدند تا وقتی بزرگ شدند بتوانند با هم ازدواج کنند. البته یک مدل دیگر ازدواج هم وجود دارد که به آن « گا به گا» می گویند. این ازدواج زمانی شکل می گیرد که اگر در میان خانواده ی عروس یا داماد، دختر و پسر مجرد و جوانی وجود داشت و طرفین به این وصلت تمایل داشتند آن‌ را به عقد یکدیگر در بیاورند.

خون بست

بختیاری ها علاقه ای به خشم و ظلم ندارند و شاید همین تمایل نداشتن به این اخلاقیات باعث به وجود آمدن رسم خون بست شده است. طبق این رسم اگر در بین اقوام بختیاری مشکلی پیش می آمد که به نزاع و کشته شدن یک نفر می انجامید آن ها با وساطت ریش سفید ها کوتاه می آمدند و برای این که این مشکل بزرگ تر نشود بین آن ها وصلتی شکل می گرفت که به نوعی پایانی بود بر خون و خون ریزی. در ازدواج خون بست ، یکی از اقوام نزدیک قاتل به عقد و ازدواج خانواده ی مقتول در می آید.

هدیه قبل از خواستگاری

«زون گشون» یکی از جذاب ترین رسوم بختیاری هاست. آن ها قبل از اینکه خواستگاری بروند با پدر و عروس صحبت می کنند و به او و دخترش هدیه می دهند تا آن ها به نوعی قبول کنند که برای خواستگاری به خانه ی آن ها بروند.
مرحله ی بعدی دس بوسون یا شیرینی خوران است که بی شباهت به خواستگاری نیست با این تفاوت که در این مراسم تمام طایفه ی داماد با ساز و دهل و چند راس گوسفند به سمت خانه ی پدر عروس می روند و با شلیک کردن تیرهای هوایی به آن ها می گویند که چقدر به منزل نزدیک هستند.
زمانی که داماد به خانه ی عروس رسید از آن ها پذیرایی می شود و شروع می کنند به صحبت کردن درباره ی عروس و داماد. زمانی که صحبت ها به نتیجه رسید نوبت به شیربها می رسد. شیر بهای متداول بین بختیاری ها اسب ، گاو ، قاطر ، ملک و باغ است. زمانی که حاضرین در مراسم خواستگاری به توافق رسیدند حاضران دست پدر عروس را می بوسند. به همین دلیل است که به این مراسم ، دست بوسون می گویند.

مراسم بله برون

برای اجرای مراسم بله برون، خانواده داماد به رقص و پایکوبی میپردازند و این نواختن و ساز و دهل را سوار بر اسب و یا پیاده تا خانه ی عروس ادامه می دهند. در این مراسم درباره ی مراسم ازدواج و رسم و رسومات و تهیه جهیزیه صحبت می شود. و از این بابت اقدام به تهیه صورت جلسه ای می نمایند و در انتها پس از قبل شرایط از جانب طرفین داماد به دست بوسی پدر عروس رفته و اقدام به شکستن قند می کنند که این عمل قندشکون نام دارد. (البته این رسم و رسومات در بسیاری از اقشار دیگر کشورمان نیز دیده می شود).

مراسم عقد

بختیاری ها نیز همانند دیگر اقشار جامعه دارای مراسم عقد هستند. در این مراسم به رقص و چایکوبی و دالالی می پردازند. در مرلسم عقد اقدام به تهیه سفره ای نه چندان تجملی می شود که در آن معمولا نان و پنیر و سبزی، آینه و شمعدان، سک جلد کلام الله مجید، عسل و تخم مرغ و… گذاشته میشود. و عروس و داماد در آن طرف سفره می نشینند. عروس برای بله گفتن نیاز به زیرلفظی دارد که امروزه این عمل در بین اقشار جامعه تبدیل به نوعی فرهنگ عروسی شده است.

تهیه جهیزیه در فرهنگ عروسی بختیاری

تهیه جهیزیه عروس در بین بختیاری ها به عهده خانواده داماد است. عروس بختیاری تنها از خانواده خود یک عدد قاطر و یا گاو و همچنین ظروف مسی با خود به همراه می برد.

مراسم عروسی

مراسم عروسی بختیاری ها چند روز به طول می انجامد. در این مراسم مردان و پسران فامیل عروس و داماد به رقص و توشمال و ترکه بازی و سوارکاری و اجرای حرکات موزون به وسیله اسب را بر عهده دارند و کودکان به بازی های محلی و سنتی خود مشغول می شوند. بختیاری ها برای اجرای مراسم عروسی خود به جمع آوری کمک هزینه از جانب میهمانان می پردازند این کمک هزینه می تواند مقداری پول و یا بز و گوسفند و… باشد که به این عمل اوزی می گویند.

خانواده داماد همراه با رقص و توشمال به خانه ی عروس می روند و آماده آن می شوند که عروس را به همراه خود ببرند. برادر عروس مقداری قند و شیرینی به کمر عروس میبندد و او را سوار بر اسب میکند. به این رسم کمر بستن میگویند.به همراه عروس یک پسر بچه سوار اسب میکنند. این عمل به این دلیل است که فرزند اول عروس پسر باشد.عروس و داماد به همراه سواره ها و پیاده ها و توشمال و دستمال بازی راهی زندگی جدیدشان می شوند.زمانی که عروس به خانه داماد میرسد جلوی آنان شروع به سوارکاری و تیراندازی و حرکات نمایشی با اسب میکنند. در این مرحله خانواده داماد یک گوسفند و یا بزی را به عنوان هدیه به عروس پیشکش می کنند تا عروس به خانه وارد شود. همچنین در این هنگام گوسفندی را برای آنان قربانی می کنند و کفش عروس را به نیت خوش یمن بودن آن ب خون آن قربانی آغشته می کنند که به این عمل گرزنون می گویند. طی مراسم عروسی عروس اصلا چهره خود را نمایان نمیکند بلکه در فرهنگ عروسی آنان پس از رفتن به خانه داماد و خوردن شام توسط میهمانان عروس روی خود را به همه نشان میدهد به این عمل عروس،روگشون می گویند. در این هنگام همه میهمانان هدیه ای برای عروس تقدیم میکنند.

دستمال بازی

یکی از رقص های معروف بختیاری ها همین دستمال بازی است که در شب عروسی انجام می شود. در این مراسم زنان، دختران و مردان در یک دایره قرار می گیرند و دو دستمال شروع می کنند به اجرای حرکت های گروهی . آن ها با لباس های رنگی حرکات یکسانی را اجرا می کنند و این حرکات یکی از به یادماندنی ترین بخش هایی است که در عروسی ها اجرا می شود.

سوارکاری و نیزه بازی

یکی دیگر از کارهایی که بختیاری ها در مراسم های خودشان انجام می دهند سوارکاری و نیزه بازی که طرفداران زیادی دارد. این کار حسابی مهمان ها را سرگرم می کند. در نیزه بازی مردان نیزه های خودشان را در دست می گیرند و آن ها را به تخته های خیسی که سر راه گذاشته شده است می زنند. هر کس بتواند تعداد ضربه ی بیشتر به این تخته ها بزند لقب بهترین سوارکار را می گیرد و همه او را تشویق می کنند. در زمانی که این مراسم ها انجام می شود صدای ساز و دهل به گوش می رسد و هر کدام از رقص ها و بازی ها آواز و آهنگ مخصوص به خودشان را دارند.

دیدار خانواده عروس با عروس

در فرهنگ عروسی بختیاری شب بعد از مراسم عروسی، خانواده عروس اقدام به پختن آش میکنند و آن را برای خانواده داماد میبرند که به آن آش دم بردگونی می گویند. این مراسم شباهت بسیاری زیادی با پاتختی دارد.

پاگشون

چند روز پس از مراسم عروسی، فامیل عروس و داماد آن‌ها را به صرف نهار یا شام دعوت می‌کنند و هدیه‌ای نیز به فراخور توانایی به آنان داده می‌شود. که به این کار پاگشون می‌گویند.