قلعه فورگ

قلعه فورگ ارگی است در روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان در استان خراسان جنوبی. این قلعه در ۵ کیلومتری درمیان قرار دارد. این بنا در در زمره ۱۰ قلعه تاریخی مهم کشور و از آثار مهم و قابل توجه ایران است که علاوه بر جایگاه ملی، ظرفیت ثبت در فهرست میراث جهانی را داراست.در ادامه مطلب همراه تاپ تراول باشید تا با این قلعه تاریخی بیشتر آشنا شوید.

وجود مناطق کوهستانی زیاد باعث شده که پای فرقه اسماعیلیه به این منطقه باز شود و برای دفاع از خود، قلعه‌های مرتفع و مستحکمی در اکثر مناطق این شهرستان و سایر شهرهای جنوبی خراسان ساخته و باقی بگذارند.

از نظر پیشینه تاریخی ، ساخت قلعه فورگ در زمان نادرشاه افشار به وسیله میرزا بقاخان حاکم منطقه شروع شده و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساختمان قلعه را به اتمام رسانده است. در زمان حکومت شوکت الملک به دستور وی سپاهیانش به قلعه هجوم برده، حاکم آن را دستگیر کرده و قلعه را فتح می‌نماید. تاریخ ساخت این قلعه در کتاب دیوان لامع، نوشته محمد رفیع بن عبدالکریم در میانی، سال ۱۱۶۰ ه.ق. ذکر شده‌است. مؤلف کتاب عین الوتابع، قلعه را این گونه توصیف کرده‌است: قلعه فورگ در روی کوهی است که از آجر پخته، دیوار و باروج آن را به‌طور محکم ساخته‌اند و پایه آن را سنگ چین نموده‌اند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاکریز که قطر هر یک پنج در پنج است.

ساختار قلعه تاریخی فورگ 

قلعهٔ فورگ در جبهه شمالی روستای فورگ در ارتفاع ۱۸۴۰ متری بر روی ارتفاعات ابتدای درهٔ «درمیان» که منتهی به دشت اسدیه است، قرار دارد. از نظر مکان یابی دارای موقعیت سوق‌الجیشی نسبتاً مناسبی است که بر کل روستا، مزارع و راه‌های ارتباطی منطقهٔ شرقی پیرامون خود احاطه دارد. وسعت قلعه حدود ۹۲۰۰ متر مربع است که گستردگی آن از شرق به غرب است. ورودی اصلی قلعه در حصار شرقی آن قرار گرفته که البته پایین‌ترین نقطه قلعه به‌شمار می‌رود. به‌طور کلی در معماری قلعه از سمت شرق به غرب سه بخش عمده قابل تشخیص است، بخش اول در سمت شرق شامل انبار علوفه، محل زندگی خدمه، محل نگهداری احشام، و حوض انباری است.

قسمت دوم قلعه که در مرکز قلعه قرار دارد، در ارتفاع بالاتری نسبت به بخش اول قرار گرفته‌است که در فاصله ۵۰ متری از محل نگهداری احشام احداث شده به محل نگهداری آذوقه و تدارکات نظامی و محل سکونت سربازان و مسجد اختصاص دارد و سومین بخش که حالت مرکزیت قلعه را دارد. در بالاترین بخش قلعه و در دو طبقه احداث شده که بر کل روستا و راه‌های ارتباطی پیرامون منطقه اشراف دارد. در بخش شرقی قلعه که ورودی، برج‌های نگهبانی، آب انبار و فضاهای دیگر را شامل می‌شود به دلیل درصد بالای تخریب در آن‌ها امکان تشخیص دقیق نوع کاربریشان وجود ندارد. به دلیل وجود آثاری از برج و بارو در حد فاصل این بخش با بخش اول، این احتمال وجود دارد که مرحلهٔ دوم دفاعی قلعه بوده تا بدین وسیله لایه‌های دفاعی بخش اصلی قلعه یعنی کهندژ تکمیل تر شود. در گوشه شمال شرقی این قسمت برجی خشتی وجود دارد با تزیینات چلیپایی یا طرح لوزی که در میان مردم روستا به برج کبوتر خانه شهرت دارد.

سومین بخش قلعه که در غربی‌ترین قسمت آن و نیز در مرتفع‌ترین بخش قلعه قرار دارد، به وسیلهٔ دو برج و حصاری مستحکم و بلند از بخش دوم جدا شده‌است، وجود این برج‌ها و حصارها نشان دهندهٔ اهمیت زیاد این بخش است. این قسمت که کهندژ یا شاهنشین قلعه محسوب می‌شود، دارای فضاهای دست نخورده بیشتری نسبت به دو قسمت قبل است. وجود فضاهایی مانند هشتی‌ها، راهروهای ارتباطی، اصطبل، محل ذخیره آذوقه، برج‌های نگهبانی، و فضاهایی با کاربری‌های دیگر از مهم‌ترین ویژگی‌های این قسمت می‌باشد، کهندژ یا ارگ دارای دو طبقه بوده که طبقه فوقانی آن جز قسمت‌های محدود، دچار تخریب شده‌است. از دیگر عناصر معماری نقبی است که به خارج از قلعه راه دارد که به منظور برداشت آب، در زمان محاصره قلعه یا خروج اضطراری و پنهانی ساخته شده‌است.

آدرس

استان خراسان جنوبی – شرق شهرستان بیرجند- 5کیلومتری بخش درمیان