جاهای دیدنی وارمین، گشت وگذار در طبیعت بکر و تاریخی 

ورامین، شهری با تاریخ غنی و جاهای دیدنی فراوان، در 40 کیلومتری جنوب شرقی تهران واقع شده است. این شهرستان به واسطه دشت‌های حاصلخیز و تالاب‌های طبیعی خود، به عنوان یک منطقه کشاورزی مهم شناخته می‌شود و جاذبه‌های گردشگری متنوعی را در دل خود جای داده است.از جاهای دیدنی ورامین می‌توان به برج علاءالدین، مسجد جامع ورامین و تالاب بند علی‌خان اشاره کرد که هر کدام نمایانگر بخشی از تاریخ و فرهنگ این منطقه هستند. همچنین، طبیعت بکر دشت ورامین و روستاهای اطراف آن، فرصت‌های مناسبی برای گردشگران فراهم می‌آورد تا از زیبایی‌های طبیعی و تاریخی این شهر بهره‌مند شوند.

وارمین کجاست ؟

ورامین، مرکز شهرستان ورامین، در جنوب شرقی استان تهران واقع شده است. این شهر در دشت ورامین قرار دارد.

فاصله تهران تا ورامین به‌ طور متوسط 57 کیلومتر است. ورامین در 26 کیلومتری جنوب شرق شهر تهران قرار دارد. برای رفتن از تهران به ورامین، باید به سمت شهر ری رفته و سپس وارد اتوبان تهران-ورامین شوید.

ورامین از شمال شرق به شهرستان‌های پیشوا و پاکدشت، از شمال غرب به شهرستان قرچک، از غرب به شهرستان ری، از جنوب به استان قم و از جنوب شرق و شرق به استان سمنان محدود می‌شود. در اطراف ورامین، شهر‌های پاکدشت، قرچک، کهریزک، پیشوا و حسن‌آباد قرار دارند ( مشاهده لوکیشن در گوگل مپ )

آب و هوای وارمین

این شهرستان در جنوب شرقی استان تهران قرار دارد و آب و هوای آن به طور کلی گرم و خشک است.

• تابستان‌ها: گرم و خشک، با دمای بالا که گاهی به بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می‌رسد.
• زمستان‌ها: سرد و نسبتاً خشک، با دمایی که ممکن است به زیر صفر درجه برسد.
• بارندگی: بارش باران در ورامین کم است و بیشتر در فصل‌های پاییز و زمستان اتفاق می‌افتد.
• بادهای موسمی: ورامین گاهی تحت تأثیر بادهای گرم و خشک قرار می‌گیرد که به افزایش دمای هوا کمک می‌کند.

مسجد جامع ورامین

مسجد جامع ورامین، یکی از شاهکارهای معماری قرن هشتم هجری قمری، نمونه‌ای بی‌نظیر از هنرهای اسلامی است که در آن کاشی‌کاری، گچ‌بری، آجرکاری و خوشنویسی خطوط بنایی به شکلی استادانه و هماهنگ ترکیب شده‌اند. این ترکیب هنرمندانه، در کمتر بنای تاریخی دیگری دیده می‌شود. ساخت این مسجد توسط معمار برجسته، علی قزوینی، در دوران حکومت سلطان محمد خدابنده آغاز شد و در زمان ابوسعید به پایان رسید. این بنا نه تنها یک مکان مذهبی، بلکه گنجینه‌ای از هنر و معماری اسلامی محسوب می‌شود.

برج علاءالدوله

برج آرامگاهی علاءالدین، که گاهی با نام برج علاءالدوله نیز شناخته می‌شود، در شمال مسجد جامع و در کنار میدان امام خمینی (ره) ورامین واقع شده است. این بنای تاریخی متعلق به دوره ایلخانیان و اواخر سده هفتم هجری قمری است. به استناد کتب انساب، نسب علاءالدین با ۱۲ واسطه به امام سجاد (ع) می‌رسد.

معماری

ساختار کلی : این برج از دو بخش استوانه‌ای چند ضلعی و گنبد مخروطی شکل تشکیل شده است. ارتفاع کلی برج حدود ۱۷ متر است، که ۵ متر آن مربوط به سقف مخروطی آن می‌شود.

تزئینات : در ساخت این برج از کاشی‌های فیروزه‌ای، شمسه های آجری، و خطوط کوفی برای تزئین استفاده شده اس.

کانال دفع رطوبت : این برج دارای کانال‌های مخفی برای دفع رطوبت است که به ماندگاری آن در طول ۷۰۰ سال گذشته کمک کرده است.

تاریخچه :

• بر اساس کتیبه موجود، این بنا در سال 688 هجری قمری به دستور علاءالدین مرتضی، حاکم ورامین و ری ساخته شده است.

• پس از فوت علاءالدوله در سال 675 هجری قمری، پسرش فخرالدین ساخت برج را به اتمام رساند.

• برج علاءالدین در تاریخ 15 دی 1310 با شماره 177 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این برج آرامگاهی، علاوه بر ارزش تاریخی و معماری، به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های برج‌های آرامگاهی در ایران شناخته می‌شود

یخچال علی آباد

کاروانسرا یا قصر بهرام

کاروانسرای قصر بهرام، که در 154 کیلومتری تهران و سه کیلومتری شمال شرق کاروانسرای عین الرشید قرار دارد، از دوران صفویه به یادگار مانده است. این بنا، که به نام عباس آباد نیز شناخته می‌شود، به شکل کاروانسرایی چهار ایوانی طراحی شده و اتاق‌ها در اطراف حیاط مرکزی و اصطبل‌ها در پشت آن واقع شده‌اند.

ویژگی‌های معماری:

• ساختار: قصر بهرام به دستور شاه عباس صفوی ساخته شده و دارای چهار ایوان و 24 حجره است. این کاروانسرا از سنگ ساخته شده و با دیوارهای بلند و چهار برج نیم‌دایره، نمایی چشم‌نواز دارد

• تأمین آب: آب مصرفی این بنا از چشمه سیاه در 7.5 کیلومتری قصر تأمین می‌شود که از طریق آبراهه‌ای سنگی به حیاط مرکزی منتقل می‌گردد

تاریخچه :

• دوره ساخت: برخی منابع بر این باورند که این بنا در اصل به دوران ساسانیان تعلق دارد و توسط شاه بهرام گور ساخته شده است. سپس شاه عباس صفوی آن را بازسازی کرده و به عنوان کاروانسرا مورد استفاده قرار داده است

• کاربرد: قصر بهرام بیشتر شبیه کاروانسراهای شهری است و کارشناسان معتقدند که این بنا به عنوان اقامتگاه سلاطین صفوی در زمان شکار و سفرهای شاهانه مورد استفاده قرار می‌گرفته است

موقعیت جغرافیایی:
این کاروانسرا در دل کویر مرکزی ایران و نزدیک دریاچه نمک واقع شده و به عنوان یکی از مقاصد محبوب برای گردشگران و محققان شناخته می‌شود. برای ورود به این منطقه، اخذ مجوز از سازمان حفاظت از محیط زیست الزامی است

قصر بهرام نه تنها یک اثر تاریخی با ارزش است، بلکه به دلیل موقعیت مناسب خود، مکان مناسبی برای رصد ستاره‌ها نیز محسوب می‌شود.

کاروانسرای عین الرشید

کاروانسرای عین‌الرشید، واقع در نزدیکی قصر بهرام و در استان سمنان، یکی از بناهای تاریخی است که قدمت آن به دوره صفویان بازمی‌گردد. این کاروانسرا که در دو کیلومتری شمال قصر بهرام قرار دارد، دارای دو حیاط بزرگ و دو تالار است و طول و عرض آن به ترتیب ۸۶ و ۴۷ متر می‌باشد. کاروانسرای عین‌الرشید که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، یکی از سه کاروانسرای حاشیه سیاه کوه است.

 این بنا به دستور شاه عباس اول صفوی در مسیر اصفهان به مناطق شمالی ساخته شده و به عنوان اقامتگاهی میان‌راهی مورد استفاده قرار می‌گرفته است. در کنار این قصر، آثار جوی آب دیده می‌شود که نشان‌دهنده انتقال آب از طریق چشمه‌ای در همان نزدیکی است. برای بازدید از این قصر نیازی به پرداخت هیچ‌گونه هزینه‌ای نیست.

کاروانسرای دیرگچین ورامین

کاروانسرای دیر گچین، با قدمتی ۱۷۵۰ ساله، در قلب پارک ملی کویر و در مسیر تاریخی قم-ورامین، به عنوان “مادر کاروانسراهای ایران” شناخته می‌شود. این بنای عظیم که ریشه در دوران ساسانی دارد، به اردشیر بابکان نسبت داده شده و در دوره‌های سلجوقی و صفوی مورد بازسازی و توسعه قرار گرفته است. دیر گچین با وسعتی حدود ۱۲۰۰۰ متر مربع، شامل ۴۴ حجره، ۴ تالار بزرگ، مسجد، حمام، آسیاب و دیگر امکانات رفاهی است که آن را به یک مجتمع خدماتی کامل برای کاروانیان تبدیل کرده بود. معماری باشکوه این کاروانسرا با دیوارهای ضخیم، برج‌های مستحکم و تزئینات ظریف آجری، نشان از هنر و مهارت معماران ایرانی در طول تاریخ دارد.

این کاروانسرا نه‌تنها یک اثر تاریخی ارزشمند است، بلکه به دلیل موقعیت جغرافیایی خاص خود در قلب کویر، تجربه‌ای منحصربه‌فرد از سفر در دل طبیعت را برای بازدیدکنندگان فراهم می‌کند. دیر گچین پس از سال‌ها بی‌توجهی و تخریب، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته و در فهرست آثار ملی ایران و همچنین در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. امروزه، این کاروانسرا به عنوان یک جاذبه گردشگری مهم، پذیرای بازدیدکنندگانی است که به تاریخ، معماری و طبیعت‌گردی علاقه‌مند هستند. دسترسی به این کاروانسرا از طریق جاده قم-گرمسار و یا جاده ورامین-چرمشهر امکان‌پذیر است.

پل تاریخی باقرآباد

پل باقرآباد، که با نام پل پانزده خرداد نیز شناخته می‌شود، پلی قاجاری واقع در شهرستان قرچک است و بر روی یکی از شاخه‌های رودخانه جاجرود بنا شده است. این پل با طول ۵۵ متر، عرض ۷ متر و ارتفاع ۸ متر، دارای دهانه‌ای قوسی و ساخته شده از آجر و سنگ آهک است. پل باقرآباد علاوه بر ارزش تاریخی به عنوان یک اثر ثبت‌شده ملی، به دلیل رویدادهای مرتبط با واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ نیز اهمیت دارد، زیرا شاهد سرکوب خونین معترضان در آن زمان بوده است. این پل تا اواسط قرن بیستم بخشی از جاده تهران-ورامین بود و امروزه به عنوان یادگاری از تاریخ و معماری دوره قاجار پابرجاست.

قلعه ایرج، دژی باستانی مربوط به دوره ساسانیان، در نزدیکی روستای عسگرآباد عباسی در شهرستان پیشوا واقع شده است. این قلعه با نام‌های قلعه عسگرآباد و قلعه گبری نیز شناخته می‌شود. قلعه ایرج با وسعت تقریبی 190 هکتار، به عنوان بزرگ‌ترین قلعه خشت خام در استان تهران، ایران و جهان شناخته می‌شود. این دژ مستطیل شکل، در گذشته دارای برج‌های دیده‌بانی و دروازه‌های متعدد بوده است و راهروهایی درون دیوارها برای جابجایی تجهیزات نظامی وجود داشته است. قدمت این قلعه به حدود 1500 سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد و ساکنان آن زرتشتی بوده‌اند. با وجود قدمت و عظمت، این قلعه باستانی همچنان نیازمند توجه و مراقبت است.

تالاب بندعلیخان ورامین

تالاب بندعلیخان، واقع در ۳۵ کیلومتری جنوب ورامین و در منطقه محافظت‌شده کویر مرکزی، تنها تالاب استان تهران با وسعتی بالغ بر ۲۵ هزار هکتار است. این تالاب فصلی که به دریاچه نمک قم متصل است، در فصل‌های پاییز و زمستان پرآب بوده و به عنوان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های حیات وحش استان تهران شناخته می‌شود. تالاب بندعلیخان نقش مهمی در تغذیه مراتع جنوب دشت ورامین دارد و در ماه‌های گرم سال به صورت باتلاق درمی‌آید یا خشک می‌شود، اما در پاییز و زمستان پرندگان مهاجر را به سوی خود جذب می‌کند.

این تالاب فصلی، کویری و دشتی، وسعتش به میزان بارندگی و منابع آب سطحی بستگی دارد. متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل کاهش بارندگی و عدم رعایت سهم ۴۰ درصدی تالاب، بخش عمده‌ای از آن خشک شده و در معرض نابودی قرار گرفته است و از تعداد پرندگان مهاجر آن به شدت کاسته شده است. با این حال، آب این تالاب شیرین است و زیستگاه مناسبی برای پرندگانی مانند اردک، غاز و آبچلیک است. تصفیه خودبه‌خودی آب از ویژگی‌های توجه‌برانگیز این تالاب است. تالاب بندعلیخان در گذشته به دلیل ایجاد بندی خاکی توسط فردی ثروتمند به نام علیخان بر روی رودخانه شور به منظور هدایت آب به زمین‌های کشاورزی، به این نام معروف شده است.

روستای خاوه ورامین

خاوه، روستایی تاریخی واقع در بخش جوادآباد شهرستان ورامین در استان تهران است که در فاصله 18 کیلومتری ورامین و 72 کیلومتری تهران قرار دارد. این روستا در دهستان بهنام عرب جنوبی واقع شده و بر اساس سرشماری سال 1395، جمعیتی برابر با 1,012 نفر (270 خانوار) دارد. جاده ورودی این روستا با درختان سر به فلک کشیده، یکی از زیباترین جاده‌های اطراف تهران به شمار می‌رود.

نام قدیم این روستا خوابه یا خاور بوده و به دلیل آب و هوای مناسب، به “بهشت کوچک” نیز شهرت دارد. شغل اکثر ساکنین روستا کشاورزی و دامپروری است و زنان روستا نیز به قالی‌بافی مشغول هستند. از جمله آثار تاریخی و دیدنی این روستا می‌توان به بقعه امامزاده علی (با نسب به موسی ابن جعفر)، بقعه سید سلطان محمود خاوه ای، قلعه باستانی خاوه (متعلق به دوره صفویه یا زندیه)، حمام قدیمی خاوه (متعلق به اوایل دوره قاجاریه) و آب‌انبار اشاره کرد. برای اقامت در این روستا، اقامتگاه‌های بوم‌گردی متعددی وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به عمارت کاج اشاره کرد.

امامزاده یحیی

امامزاده یحیی ورامین، واقع در محله کهنه گل در جنوب شرقی شهر ورامین، یکی از جاذبه‌های مذهبی و تاریخی این شهرستان است. این بقعه متعلق به یکی از نوادگان امام حسن (ع) است. با این حال، در نسب او تردیدهایی وجود دارد؛ برخی او را از نوادگان امام سجاد (ع) و برخی دیگر او را فرزند علی ابن عبدالرحمن بن قاسم بن حسن بن زید بن امام حسن (ع) می‌دانند.

بنای این آرامگاه به سال 707 هجری قمری برمی‌گردد و به سبک معماری آذری ساخته شده است. این بنای آجری دارای گنبد بزرگی است که در بدنه آن هشت دریچه مشبک وجود دارد. در قسمت پایین دیوارهای صحن، گچ‌بری‌هایی به همراه کاشی‌های بزرگ و زیبا با جلای فلزی به چشم می‌خورد. هسته اصلی بقعه از یک طرح هشت ضلعی از داخل و چهار ضلعی از بیرون با ورودی از سمت شمال تشکیل شده و کالبد بنا با آجر ساخته شده است. متاسفانه، بسیاری از کتیبه‌ها، کاشی‌کاری‌ها و آثار گچ‌بری نفیس این امامزاده به سرقت رفته است، اما همچنان زیبایی‌های بسیاری در آن وجود دارد. بقعه امامزاده یحیی در سال ۱۳۱۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده حسین رضا

امامزاده حسین رضا مربوط به دوران تیموریان است و در گلزار شهدای حسین رضا واقع شده است.

امامزاده شاه حسین

امامزاده شاه حسین (ع)، همچنین شناخته شده با نام امامزاده شاهزاده حسین (ع)، در شمال شهر ورامین، خیابان 15 خرداد، کوچه حسینیه بنی فاطمه واقع شده است. در مورد نسب دقیق ایشان اطلاعاتی در دسترس نیست. با این حال، برخی منابع بنای امامزاده را متعلق به نوادگان امام موسی بن جعفر (ع) می‌دانند.

بنای امامزاده شاه حسین (ع) به مساحت 300 مترمربع در دو طبقه ساخته شده و دارای اسکلت آجری است. سبک معماری آن شبیه به برج علاءالدین و مسجد جامع ورامین بوده و احتمالاً در دوره مغول بنا شده است. از جمله آثار هنری نفیس باقی‌مانده در این بنا، می‌توان به کاشی‌کاری معرق محراب اشاره کرد. این بنا در تاریخ 20 بهمن 1318 با شماره 339 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

دشت ورامین

دشت ورامین در جنوب شرقی استان تهران، بین دامنه‌های کوهستان البرز و نمکزارهای دشت کویر واقع شده است. مساحت این دشت حدود 1300 کیلومتر مربع است و مخروط‌افکنهٔ رود جاجرود شکل مخروطی آن را ایجاد کرده است. بالاترین نقطه دشت 1110 متر در دهانه جاجرود و پایین‌ترین نقطه آن 800 متر است که حدود 50 کیلومتر به سمت جنوب امتداد دارد. در بخش جنوبی دشت، کوه‌های پراکنده و کم‌ارتفاع سیاهکوه با ارتفاعی کمتر از 1300 متر قرار دارند.

دشت ورامین به دلیل حاصلخیزی، از نظر جمعیتی و کشاورزی منطقه‌ای مهم است. آب و هوای این دشت در منطقهٔ جنوبی خشک و در شمال مدیترانه‌ای است و میانگین بارش سالانهٔ آن بین 150 تا 200 میلی‌متر است. منابع اصلی آب در این منطقه رودخانه جاجرود و چاه‌های آب هستند؛ در گذشته ۲۵۰ رشته قنات نیز به این دشت آبرسانی می‌کردند. حفر چاه‌های آب برای تأمین آب کشاورزی باعث فرونشست شدید زمین در این دشت شده، به طوری که سالانه تا 35 سانتی‌متر فرونشست دارد. در تقسیمات سیاسی امروزی، دشت ورامین شامل شهرستان‌های ورامین، پاکدشت، قرچک و پیشوا می‌شود، اما از نظر تاریخی به چهار «بهنام» شامل بهنام سوخته، بهنام پازوکی، بهنام عرب و بهنام وسط تقسیم می‌شده است.

سوغات و صنایع دستی ورامین

شهرستان ورامین با پیشینه‌ای غنی و فرهنگی متنوع، یکی از مناطق مهم استان تهران به شمار می‌رود. این شهرستان نه تنها به دلیل محصولات کشاورزی مرغوبی مانند انار، پسته و انگور شناخته می‌شود، بلکه صنایع دستی زیبا و اصیلی مانند سفال و سرامیک، گلیم‌بافی و جاجیم‌بافی نیز دارد. هنرمندان ورامین با مهارت خود، آثاری خلق می‌کنند که نشان‌دهنده فرهنگ و هنر این منطقه است. علاوه بر این، شیرینی‌های محلی مانند نان برنجی و کلمپه، همراه با عسل طبیعی، از سوغات خوشمزه‌ای هستند که مسافران می‌توانند از این شهر با خود به یادگار ببرند. ورامین با ترکیبی از طبیعت، تاریخ و هنر، مقصدی جذاب برای گردشگران و علاقه‌مندان به فرهنگ ایرانی است.

غذاهای محلی ورامین

شهرستان ورامین با توجه به موقعیت جغرافیایی و فرهنگی خود، غذاهای محلی متنوع و خوشمزه‌ای دارد که نشان‌دهنده ذوق و سلیقه مردم این منطقه است. غذاهای محلی ورامین معمولاً با استفاده از مواد اولیه تازه و طبیعی مانند سبزی‌های کوهی، گوشت گوسفند و محصولات کشاورزی محلی تهیه می‌شوند. این غذاها نه تنها طعمی بی‌نظیر دارند، بلکه بخشی از فرهنگ و هویت غذایی این منطقه را نیز به نمایش می‌گذارند. در ادامه، برخی از معروف‌ترین غذاهای محلی ورامین را در قالب یک جدول ارائه کرده‌ایم:

این غذاها بخشی از فرهنگ غذایی ورامین هستند و هر کدام طعم و عطری منحصر به فرد دارند که نشان‌دهنده غنای فرهنگی این منطقه است.

سخن پایانی

ورامین، با پیشینه‌ای غنی که به دوران باستان بازمی‌گردد، مجموعه‌ای متنوع از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی را در خود جای داده است. از دشت حاصلخیز ورامین و تالاب فصلی بندعلیخان که مأمن پرندگان مهاجر است, تا آثار باستانی چون مسجد جامع، برج علاءالدوله، قلعه ایرج و پل باقرآباد، هر کدام داستانی از تاریخ و فرهنگ این منطقه را روایت می‌کنند. روستاهای سرسبز و خوش آب و هوایی مانند خاوه و قلعه بلند نیز با طبیعت زیبا و بناهای تاریخی خود، تجربه‌ای دلپذیر از گردشگری روستایی را ارائه می‌دهند. با وجود تعدد امامزاده‌ها و زیارتگاه‌ها و وجود جاذبه‌های کمتر شناخته شده مانند یخچال حصار کوچک، ورامین مقصدی جذاب برای علاقه‌مندان به تاریخ، طبیعت و فرهنگ است که در نزدیکی تهران قرار دارد.