باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران | گلچینی از زیباترین گلهای ایرانی 

گرچه تهران شهری شلوغ، پرسروصدا و آلوده است؛ اما در این شهر مکانی وجود دارد که می‌تواند شما را برای مدتی از هیاهوی شهر دور کرده و به دل طبیعت ببرد. باغ گیاه‌‌ شناسی ملی ایران از جمله جاهای دیدنی تهران است که توصیه می‌شود تا بازدید از آن را در برنامه خود قرار دهید. این باغ گیاه‌‌ شناسی توانسته عنوان بزرگ‌ ترین باغ گیاه‌‌ شناسی خاورمیانه را از آن خود سازد و همچنین در جمع 10 باغ گیاه‌‌ شناسی برتر دنیا قرار گیرد.

باغ ملی گیاه‌‌ شناسی کجاست؟

باغ گیاه‌‌ شناسی ملی واقع در مراتع پارک چیتگر در غرب تهران، بزرگ‌ترین باغ گیاه‌‌شناسی خاورمیانه است. این باغ توانسته خود را در میان 10 باغ گیاه‌‌ شناسی برتر جهان نیز جای دهد. باغ گیاه‌‌ شناسی ملی از جاذبه‌ های شهر تهران به شمار می‌رود که در حاشیه اتوبان تهران ـ کرج قرار دارد. برای دسترسی به این باغ با مترو، باید در ایستگاه مترو ایران خودرو یا وردآورد پیاده شوید و ادامه مسیر را با تاکسی، پیاده‌روی یا اتوبوس طی کنید.

آدرس باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران: اتوبان تهران ـ کرج، خروجی پیکانشهر، شهرک سرو آزاد، خیابان شهید علی گودرزی، بلوار باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور

تاریخچه باغ گیاه ‌‌شناسی ملی تهران

ساخت باغ گیاه‌‌ شناسی ملی ایران در سال 1348 آغاز گردید و امروزه به مجموعه‌ای 145 هکتاری در اراضی چیتگر تبدیل شده که توسط موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور اداره می‌شود. این باغ آب‌وهوایی نیمه خشک دارد و میزان بارندگی متوسط سالانه در آن تقریبا 240 میلی‌متر است. گیاهان بومی و غیربومی این باغ در فضای باز یا گلخانه‌ای کشت می‌گردند.

در طراحی باغ گیاه‌‌ شناسی ملی مناظر و چشم‌انداز سه کوه هیمالیا، زاگرس و البرز شبیه‌سازی شده و همچنین این باغ از یک دریاچه و شش رودخانه نیز بهره‌مند است تا به طبیعی‌تر ساختن فضای آن کمک کند. به علاوه دو آبشار نیز در این باغ قرار دارند. باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران به‌دلیل کاربردهایی نظیر آموزش عمومی، تحقیقات علوم گیاهی و باغبانی، آشنا ساختن مردم با اهمیت گیاهان و لزوم مراقبت و حفظ آن‌ها و همچنین به عنوان ذخیره ژنتیکی گونه‌هایی که در معرض خطر انقراض قرار دارند، از اهمیت خاصی برخوردار است.

بهترین زمان بازدید

فصل بهار بهترین زمان برای بازدید از طبیعت و همچنین باغ گیاه‌‌ شناسی تهران خواهد بود. البته این باغ در پاییز نیز زیبایی خاص خودش را دارد و اگر برایتان امکانپذیر باشد، بهتر است در هر دو فصل از این باغ بی‌نظیر بازدید نمایید. همچنین باغ گیاه‌‌شناسی ملی تهران در مواقع مختلف سال میزبان جشنواره‌های مختلفی نظیر گلاب‌گیری است.

قوانین بازدید

باغ گیاه‌‌ شناسی تهران به عنوان ذخیره ژنتیکی و محل نگهداری برخی از گونه‌های گیاهی در حال انقراض، از اهمیت فراوانی برخوردار است و در زمان بازدید از این باغ لازم است تا قوانین و مقررات خاصی را رعایت کنید تا از وارد آمدن آسیب‌های جبران‌ناپذیر به این گونه‌ها جلوگیری به عمل آید. این قوانین روی نقشه باغ نوشته شده‌اند و بدین شرح هستند:

• هنگام عکاسی از گیاهان مواظب باشید.
• امکان استفاده از سه‌پایه عکاسی وجود ندارد.
• از چیدن گل‌ها و گیاهان جدا خودداری نمایید.
• تنها در خیابان‌ها و پیاده‌روها حرکت کرده و از ورود به محوطه چمن‌کاری شده و مناطق کشت خودداری نمایید.
• زباله‌های خود را در سطل زباله بیندازید.
• به آبشارها و دریاچه‌ها نزدیک نشوید.
• پخت‌و‌پز در باغ گیاه‌شناسی ملی ممنوع بوده و تنها می‌توانید یک نیم وعده سبک را در باغ صرف کنید.
• روشن کردن آتش ممنوع است.
• محل سرویس بهداشتی در نقشه باغ مشخص شده است.
• از تنه درختان برای بستن طناب استفاده نکنید و از آن‌ها آویزان نشوید.
• آب موجود در سطح باغ آشامیدنی نیست.
• مراقب شبکه‌ها و سیستم‌های آبیاری باشید.
• به راهنمایی‌ها و هشدارهای مسئولان و کارشناسان باغ توجه داشته باشید.
• برای استراحت تنها از مکان‌های مشخص شده روی نقشه باغ استفاده کنید.
• از آوردن وسایل بازی مانند توپ و… به باغ خودداری نمایید.

بخش‌ های مختلف

باغ گیاه‌‌ شناسی ملی ایران از چندین بخش مختلف تشکیل شده است. این باغ کلکسیون‌های مختلفی نظیر رویشگاه‌های ایران و رویشگاه‌های جهان را در خود جای داد. کلکسیون رویشگاه‌های ایران شامل هفت رویشگاه از جمله رویشگاه البرز جنوبی، رویشگاه زاگرس، رویشگاه ایرانی ـ تورانی، رویشگاه هیرکانی، باغ پیازهای ایرانی، گلخانه جنوب ایران و باغ میوه‌های بومی می‌شود.

همچنین کلکسیون رویشگاه‌های جهان شامل شش رویشگاه قفقاز، رویشگاه اروپا، چمنزارهای آمریکا، رویشگاه چین و ژاپن و رویشگاه هیمالیا می‌شود. به علاوه باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران هشت کلکسیون و باغ موضوعی شامل باغ سیستماتیک، قطعات آموزشی و نمایشی، آربراتوم، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، جنگل و گردشگاه (شاکای) و چهار باغ ایرانی و پهن‌برگان همیشه سبز را در خوا جای داده است. در ادامه به معرفی برخی از بخش‌های باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران می‌پردازیم.

رویشگاه هیرکانی

رویشگاه هیرکانی یا مجموعه رویشی خزر از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین کلکسیون‌های جنگلی باغ گیاه‌‌شناسی ملی به شمار می‌رود. این مجموعه از سال 1351 آغاز به کار کرده و به‌صورت مداوم گیاهان مختلف مربوط به ارتفاعات جنگلی خزر جمع‌آوری و به این رویشگاه اضافه می‌شوند. طبق آمار سال 1388 در این رویشگاه 29 تیره گیاهی و 64 گونه درختی موجود هستند. رویشگاه هیرکانی دارای 5024 اصله درخت و 11 قطعه است که به‌وسیله شمشاد پرچین‌سازی شده‌اند. این مجموعه 8 هکتار وسعت دارد و وسعت دریاچه آن نیز به یک هکتار می‌رسد.

رویشگاه البرز جنوبی

رویشگاه البرز جنوبی با الهام از طبیعت دامنه‌های جنوبی رشته کوه‌های البرز مرکزی ساخته شده است. این رویشگاه از زیباترین و غنی‌ترین کلکسیون‌های باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران محسوب می‌شود. انتقال گیاهان و ساخت این رویشگاه تقریبا چهار سال یعنی از سال 1383 تا 1387 به طول انجامید و بیش از 240 گونه گیاهی به این رویشگاه منتقل شده‌اند.

رویشگاه ایرانی ـ تورانی

رویشگاه ایرانی ـ تورانی با هدف جمع‌آوری، نگهداری، پرورش و نمایش گیاهان مهم ناحیه رویشی ایرانی ـ تورانی بنا گردیده که گیاهانی از مناطق وسیع کشور را در برمی‌گیرد. ناحیه ایرانی ـ تورانی از جنوب به منطقه صحارا ـ سندی، از شمال به کوهپایه رشته کوه‌های البرز و کوه‌های شمالی خراسان، از غرب به رشته کوه زاگرس و از شرق به مرز کشورهای پاکستان و افغانستان محدود می‌شود.

رویشگاه زاگرس

رویشگاه زاگرس از دیگر کلکسیون‌های باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران به شمار می‌رود. این رویشگاه تقریبا سه هکتار مساحت دارد و به شکل تپه ماهور ساخته شده است. ارتفاع بلندترین نقطه این تپه حدودا به 10 متر می‌رسد. در رویشگاه زاگرس 30 گونه علفی و 42 گونه چوبی نگهداری می‌شوند. عناصر اصلی این گونه‌های درختی شامل سه گونه اصلی بلوط ایرانی، ویول و مازودار می‌شوند.

گلخانه جنوب ایران

ایجاد گلخانه جنوب ایران در باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران در سال 1388 پایان یافت. درختچه‌ها و نهال درخت‌های این بخش از جنوب کشور جمع‌آوری شده و به باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران منتقل گردیده‌اند. این گلخانه سه قسمت دارد که به شرح زیر هستند.

• بخش اول: ویژه نهال‌های درختان مانگرو
• بخش دوم: به نسبت دو بخش جانبی ارتفاع بیشتری داشته و نورگیری بهتری نیز دارد. این بخش ویژه گون‌های درختی جنوب ایران نظیر شیشم، کهور، کنار، نخل و… است.
• بخش سوم: سه باغچهه دارد و جهت نگهداری گیاهانی چون درمان عقرب، نیلوفر درختی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.

باغ پیاز ایرانی

باغ پیاز ایرانی با 2110 مترمربع مساحت، از دیگر بخش‌های باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران به شمار می‌رود. این بخش از سال 1352 و با هدف جمع‌آوری، حفظ و پرورش گیاهان پیازی بومی ایران ساخته شد. انواع گیاهان ریزوم‌دار، پیازدار و غده‌دار از سراسر ایران جمع‌آوری شده و براساس عوامل مختلفی نظیر جهت تابش نور، میزان بارندگی و تنوع رویشگاه در این بخش از باغ گیاه‌‌شناسی ملی تهران کاشته شده‌اند.

باغ میوه‌ های بومی

باغ میوه‌های بومی در زمینی به مساحت 4.5 هکتار و در سال 1374 در باغ گیاه‌‌شناسی ملی تهران ساخته شد. حفظ، شناساندن و آموزش از اهداف ایجاد این باغ بوده‌اند. تاکنون 346 رقم میوه و مجموعا 845 اصله درخت و درختچه در باغ میوه‌های بومی جمع‌آوری شده‌اند. از میوه‌های نگهداری شده در باغ میوه‌های بومی می‌توان به گلابی، سنجد، زیتون، زردآلو، زالزالک، توت، پسته، به، آلو، گیلاس، آلبالو، انار، ازگیل، انجیر، انگور، خرمندی، عناب، شلیل، هلو، فندق و گردو اشاره کرد.

رویشگاه اروپا

کلکسیون گیاهی اروپا در باغ باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران با مساحت 4.2 هکتار، از دیگر بخش‌های باغ گیاه‌‌شناسی ملی تهران است. کاشت و پرورش گیاه در رویشگاه اروپا از سال 1383 آغاز گردیده و هر سال بر تعداد گیاهان این رویشگاه افزوده می‌شود. این رویشگاه از شرق به قطعه نمایشی، از جنوب به قطعه خزر، از شمال به محور اصلی باغ گیاه‌‌شناسی و از غرب به رودخانه و کلکسیون پهن برگان همیشه سبز می‌رسد.

چمنزارهای آمریکا

بخش چمنزارهای آمریکا شامل پوشش درختی، گیاهان علفی و درختچه‌های آمریکای شمالی می‌شود که انتقال و کاشت آن‌ها را از سال 1384 آغاز کرده‌اند. این چمنزار حدودا 4.1 هکتار مساحت دارد و در حال حاضر شامل بذر بیش از 40 گیاه یک ساله تا چند ساله می‌گردد. گیاهان موجود در بخش چمنزارهای آمریکا از بهار تا اواسط پاییز گلدهی داشته و جلوه خاصی به باغ گیاه‌‌شناسی ملی تهران می‌بخشند.

رویشگاه قفقاز

رویشگاه قفقاز باغ گیاه‌‌ شناسی ایران از سال 1385 با هدف کاشت گونه‌های گیاهی قفقاز ساخته شده و تقریبا 3 هکتار مساحت دارد. این رویشگاه در مجاورت قطعه خزر قرار داشته و به‌وسیله پیاده‌روهای سنگفرش شده به عرض دو متر، به پنج قسمت مساوی تقسیم شده است. قسمت جنوبی این رویشگاه دارای درختان آزاد، قسمت شمالی و شرقی آن دارای درختان بلند مازو و اوری، قسمت شمال غربی دارای درختان بارانک و قسمت غرب و جنوب غربی آن دارای مجموعه رویشی گونه‌های افرا است.

رویشگاه هیمالیا

رویشگاه هیمالیا واقع در ضلع شرقی باغ گیاه‌‌ شناسی ملی ایران شامل گونه‌های گیاهی منطقه هیمالیا نظیر گیاهان همیشه سبز و خزان‌دار می‌شود. مساحل این بخش از رویشگاه هیمالیا تقریبا سه هکتار بوده و سعی شده تا با کارگذاری چندین تپه، این منطقه به شکل طبیعی منطقه هیمالیا فرم‌دهی شود. البته به علت کمبود امکانات این ایده به‌طور صددرصد اجرا نشده است.

رویشگاه چین و ژاپن

در باغ گیاه‌‌شناسی ملی ایران، رویشگاه چین و ژاپن، زمینی به مساحت 2.3 هکتار را به خود اختصاص داد. این رویشگاه محل نگهداری 160 گونه از درختان و درختچه‌های منطقه چین و ژاپن است. در این رویشگاه تلاش بر این بوده تا حد ممکن از عناصر آب، سنگ و گیاه استفاده کنند. در طراحی و ساخت این رویشگاه سعی شده از المان‌ها و شیوه باغ‌سازی ژاپنی و چینی الهام گرفته شود.

موزه حشرات 

موزه حشرات باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران دارای دو بخش موزه نمایشی و موزه علمی است. این موزه در سال 1397 افتتاح شد و از موزه‌های محبوب و جالب توجه برای علاقه‌مندان به حشرات محسوب می‌شود. در موزه حشرات باغ گیاه‌‌شناسی بیش از 30 هزار گونه مختلف از حشرات مختلف زندگی می‌کنند که از سراسر ایران و جهان جمع‌آوری شده‌اند.

موزه نمایشی آن از هفت راسته و بیشتر از 60 خانواده مختلف از حشرات گوناگون تشکیل شده است. این هفت راسته شامل راسته سخت بالپوشان، راسته پروانه‌ها، راست بالان (ملخ‌ها و سیرسیرک‌ها)، نیم بالپوشان، زنجره‌ها، شیخک‌ها، بزرگ بالان، طیاره مانندها (سنجاقک‌ها و آسیابک‌ها) و فاسمیدها می‌شوند.

امکانات

باغ گیاه‌‌ شناسی ملی تهران جهت رفاه حال بازدیدکنندگان خود، امکانات متعددی نظیر کافه، پارکینگ، رستوران، آلاچیق، سرویس بهداشتی و نمازخانه را در نظر گرفته است. همچنین در این باغ می‌توانید گل و گیاه خریداری نموده یا در زمینه پرورش و نگهداری آن‌ها آموزش‌های لازم را فراگیرید. تمامی این امکانات اعم از سرویس‌های بهداشتی و… را روی نقشه باغ نشان داده‌اند.

سخن پایانی

باغ گیاه‌‌ شناسی ملی ایران به عنوان یکی از ده باغ گیاه‌‌ شناسی برتر جهان، یکی از مهم‌ ترین و زیباترین جاذبه‌ های گردشگری شهر تهران به شمار می‌رود. در این باغ گیاه‌‌شناسی سعی بر این بوده تا رویشگاه‌های مختلف جهانی شبیه‌سازی شوند. همچنین این باغ دارای شش رودخانه و یک دریاچه است. این باغ از بخش‌ های مختلفی تشکیل شده و می‌توانید در آن از موزه حشرات، گلخانه جنوب ایران، باغ پیاز ایرانی، رویشگاه‌های مختلف داخلی و خارجی و باغ میوه‌های بومی دیدن کنید.