ارگ بم ، بزرگ‌ترین بنای خشتی جهان | کرمان 

بنای ارگ بم (Bam Citadel)، بزرگ ترین مجموعه خشتی جهان، یک دژ بزرگ است که در قلب آن ارگ قلعه واقع شده است، اما به دلیل ظاهر باشکوه این ارگ، که مرتفع ترین قسمت مجموعه به شمار می آید، کل بنای دژ را ارگ بم می نامند. ارگ بم و شهر آن از جمله قلعه های نظامی ارزشمند و تاریخی است که در مجاورت جاده ابریشم قرار دارد.

تاریخ ساخت این مجموعه، بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران هخامنشی یا اشکانی است و تا اواخر دوره قاجار همچنان مسکونی بوده  است. مصالح اصلی بنا خشت خام و گِل رُس است و به ندرت سنگ، آجر و تنه خرما نیز در آن به کار رفته است. ارگ تاریخی بم از قسمت های متعددی تشکیل شده است که عبارتند از : خندق، دیوار حصار، برج و بارو، دروازه ها، مسجد، بازار، تکیه، آتشکده،کاروانسرا، مدرسه، حمام، زندان، زورخانه، محله های مسکونی با خانه های اعیان نشین یا عامه نشین، بخش حاکم ‍ نشین شامل سربازخانه، اصطبل، آسیاب، خانه فرمانده قشون، بخش اقامت حاکم شامل خانه حاکم و عمارت چهارفصل ، برج دیده بانی و چاه آب.

این بنای بی نظیر در زلزله دی ماه ۱۳۸۲ آسیب جدی دید و بسیاری از کشورها از جمله ژاپن، ایتالیا و فرانسه از ابتدای شروع بازسازی و مرمت مجموعه باستانی ارگ بم با ایران همکاری داشتند.

تاریخچه

نخستین نشانه‌های شکل‌گیری ارگ بم به دوران هخامنشیان بازمی‌گردد. اما توسعه آن در طی چند صد سال روی داده است و مهمترین دوران‌های گسترش آن به دوره اشکانی، سجلوقی و تیموری برمی‌گردد. بعضی عناصر معماری به کار رفته در ارگ بم مانند ترکیب ویژگی‌های ساختمانی و محیط طبیعی تپه‌ای که بر آن قرار گرفته، شباهت زیادی به تخت جمشید دارد.

پس از رشد ارگ بم در دوره اشکانی، ساسانیان کنترل آن و استان کرمان را در دست گرفتند. با شکست ساسانیان از اعراب، این شهر مورد هجوم اعراب قرار گرفت و آسیب‌های زیادی دید. در دوران امام علی (ع)، خوارج که گروهی شورشی بودند، به کرمان فرار کرده و در ارگ  سنگر گرفتند. بعدها یعقوب لیث صفاری که حکومت صفاریان را در منطقه سیستان و کرمان پایه‌گذاری کرد، توانست خوارج را شکست داده و کنترل ارگ بم را در دست بگیرد.

نخستین باری که از شهر بم در نوشته‌های دوران اسلامی یاد شده، به سده دهم میلادی برمی‌گردد و در آنها، شهر بم یک بازار توسعه یافته و بزرگ است که با کشتزارهای سرسبز پوشانده شده است. بم در آن دوران به واسطه پارچه‌های پنبه رنگارنگ و درختان نخل در کنار بازار پرشکوهش مشهور بوده است.

در سده‌های بعدی فرمانروایی‌های محلی شرق ایران مانند بازمانده‌های مغول و سپس صفویان و قاجاریان از ارگ بم به عنوان یک نقطه استراتژیک در شرق ایران و مسیر تجاری شرق به غرب آسیا که از ایران عبور می‌کرد، استفاده می‌کردند.

ارگ بم و زلزله سال ۱۳۸۲

در اثر زلزله دی ماه ۱۳۸۲ که تلفات زیادی به مردم و شهر بم وارد کرد، ارگ بم هم آسیب فراوانی دید و در لیست اثار تاریخی در خطر یونسکو قرار گرفت. اما به تدریج روند بازسازی آن آغاز شد و به کمک کشورهای دیگر، اکنون ارگ بم از لیست آثار در خطر بیرون آمده است.