کویر خارتوران | معروف به آفریقای ایران 

اگر به نقشه ایران نگاه کنید، می‌بینید که بخش عمده‌ای از مساحت کشورمان در ناحیه گرم و خشک واقع شده و پوشیده از کویر است. کشور عزیزمان ایران خصوصا در بخش‌های مرکزی خود، کویرهای متعددی دارد که هریک از آن‌ها ویژگی‌های خاص خود را داشته و چشم‌اندازهایی بسیار زیبا و دیدنی را به نمایش می‌گذارند. خارتوران یکی از پرطرفدارترین کویرهای ایران بوده که در استان سمنان قرار داشته و با عنوان آفریقای ایران شناخته می‌شود. این کویر یکی از مناطق حفاظت شده ایران است که بیش از 300 گونه جانوری مختلف را در خود جای داده است. در این مطلب به معرفی کویر خارتوران پرداخته شده که راهنمای سفر به این کویر را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

کویر خارتوران کجاست ؟

کویر خارتوران در شرقی‌ ترین مناطق استان سمنان و در فاصله ۱۴۰ کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شاهرود واقع شده است. این کویر با مساحتی بالغ بر ۱٬۴۷۰٬۶۴۰ هکتار تقریباً ۸٪ از مساحت کل ایران را شامل می‌شود و به سه بخش مختلف تقسیم می‌شود. حدود ۷۵٪ از این مساحت به عنوان زیستگاه حیات وحش در نظر گرفته شده و ۸٪ آن به عنوان پارک ملی خارتوران تعیین شده است. بقیه ۱۷٪ نیز به عنوان منطقه حفاظت‌شده خارتوران شناخته می‌شود.

یکی از اطلاعات جالب درباره این کویر، نام آفریقای ایران است که به دلیل شباهت با صحرای آفریقا و جلب آیندگان به زیبایی و تنوع طبیعی آن شناخته می‌شود. منطقه کویر خارتوران با بیش از ۳۰۰ گونه مختلف از حیوانات و پرندگان، بزرگ‌ترین منطقه حفاظت‌شده ایران و دومین ذخیره‌گاه زیست‌کره‌ای دنیا پس از سرنگتی آفریقا است.

گونه های جانوری کویر خارتوران

حیات وحش این منطقه شامل ۴۱ گونه پستاندار، ۱۶۷ گونه پرندگان، ۴۲ گونه خزندگان، ۲ گونه دوزیست و ۷۲ گونه مختلف از مارها می‌شود. برخی از این حیوانات بسیار کمیاب هستند که برای مثال می‌توان به پلنگ ایرانی، گورخر ایرانی، یوزپلنگ آسیایی، روباه قرمز، کل، بز، قوچ، میش، آهو، جبیر، کاراکال، جربیل، کفتار راه‌راه، گربه وحشی، گربه شنی، باقرقره، هوبره، تیهو، اردک بلوطی، سبزه‌قبا، حواصیل، زاغ بور، شاهین، عقاب طلایی، بحری، شاه بوف، سارگپه و د‌لیجه اشاره کرد.

در این منطقه نیز خزندگانی چون بزمجه، آگاما، انواع لاک‌پشت و انواع مار مانند مار شاخد‌ار ایرانی، مار جعفری، کفچه‌مار، گرزه مار وجود دارند. اگر شما علاقه‌مند به تماشای حیات وحش هستید، می‌توانید به منطقه حفاظت‌شده خارتوران سفر کرده و حتی یوزپلنگ‌های آسیایی را از نزدیک مشاهده کنید. این حیوانات نادر در حال انقراض هستند و فقط حدود ۱۰۰ قلاده از آن‌ها در کویر خارتوران باقی‌مانده‌اند.

راههای دسترسی به کویر خارتوران

کویر خارتوران در استان سمنان و در فاصله ۱۴۰ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان شاهرود واقع شده است. برای دستیابی به این کویر زیبا مسیرهای گوناگونی در دسترس قرار دارند که شما از استان‌های مختلف می‌توانید به سوی این دشت‌های خشک و بی‌پایان حرکت کنید. انتخاب مسیر مناسب بر اساس مکان مبدا شما تعیین می‌شود. از هر کجا که در ایران باشید، در ابتدا باید خود را به شهرستان شاهرود برسانید و سپس یکی از مسیرهای زیر را برای دستیابی به کویر خارتوران دنبال کنید:

• مسیر اول: در ابتدا به جاده شاهرود – سبزوار مراجعه کنید و پس از عبور از منطقه میامی، مسیر به سمت بیارجمند را انتخاب کنید. پس از طی کردن تقریباً ۴۰ کیلومتر، به روستای بیارجمند می‌رسید. از این نقطه به جاده روستای خان‌خودی و کاشمر بروید و سپس مسیر را به سوی روستای قلعه بالا پیگیری کنید. اغلب تورهای گردشگری این مسیر را برای دستیابی به کویر خارتوران انتخاب می‌کنند.
• مسیر دوم: از شهرستان شاهرود به جاده روستای طرود مراجعه کنید و پس از طی کردن تقریباً ۷۰ کیلومتر، مسیر به سمت بیارجمند را ادامه دهید. سپس مانند مسیر اول به جاده روستای خان‌خودی بروید و سپس به سمت روستای قلعه بالا حرکت کنید. منطقه زیست‌محیطی خارتوران در روستای قلعه‌بالا و کویر خارتوران در روستای رضاآباد واقع شده است.

جاذبه های گردشگری کویر خارتوران

همان‌طور که ذکر شد یکی از جذاب‌ترین نقاط سفر به کویر خارتوران، تماشای زیبایی‌های این کویر است. تپه‌های شنی و رمل‌های آن زیر نور آفتاب تصاویری فوق‌العاده زیبا را به وجود می‌آورند که عکاسان و کویرگردان را به خود جذب می‌کند. این مکان فرصتی عالی برای تجربه‌های هیجان‌انگیز مانند کویرنوردی، موتورسواری، آفرود، شترسواری و … ارائه می‌دهد. شب‌های کویر همچنان دیدنی است و ممکن است با نجوم‌گران حرفه‌ای درباره آسمان پرستاره آن حرف بزنید.

روستاهای کویر خارتوران

در صورتی که به دنبال جاذبه‌های دیگر در اطراف کویر هستید، توصیه می‌شود روستاهای اطراف خارتوران را بیشتر بشناسید. دو روستا به نام رضاآباد و قلعه‌بالا در نزدیکی کویر خارتوران واقع شده‌اند. بازدید از این روستاها به شما فرصت می‌دهد تا با زندگی مردم محلی آشنا شوید. رضاآباد یک روستای عشایری با سیاه‌چادرهای اهالی آن است که امکان اقامت در آن را دارید. قلعه‌بالا نیز به خاطر معماری خاص خانه‌های پلکانی‌اش شناخته می‌شود. اگر به تجربه زندگی مردم روستایی و انس با محیط طبیعی می‌خواهید، می‌توانید از این فرصت بهره‌برداری کنید.

هنرهای دستی کویر خارتوران

هنرهای دستی محلی شامل محصولاتی نظیر گلیم، قالی، توبره و پشتی است. این محصولات با زیبایی بافته می‌شوند که از طبیعت به عنوان منبع اصلی رنگ‌ها و الگوها الهام می‌گیرند. همچنین، می‌توانید این صنایع دستی را به عنوان سوغاتی‌های خود تهیه کرده و خاطرات خوبی از سفرتان به دست آورید.

اقامت در کویر خارتوران

همانطور که در بالا اشاره شد یکی از مهیج‌ترین جنبه‌های سفر به کویر خارتوران، امکان بازدید از روستاهای اطراف و تجربه زندگی در خانه‌های بومی منطقه است. البته گزینه‌های دیگری نیز برای اقامت در کویر خارتوران در دسترس هستند. می‌توانید یکی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی منطقه یا اکوکمپ‌های خارتوران را برای استراحت انتخاب کرده یا به شهر شاهرود بازگردید و شب را در هتل‌ها و مسافرخانه‌های این شهر به سر ببرید.

سخن پایانی

در این مقاله منطقه کویر خارتوران شاهرود را به شما معرفی کرده‌ و اطلاعات جامعی در مورد جاذبه‌ های گردشگری و راه‌های دسترسی به این منطقه را ارائه دادیم. کویر خارتوران در استان سمنان واقع شده و از سمت استان خراسان رضوی نیز به آسانی قابل دسترسی است. شما می‌توانید بخشی از سفر خود را برای بازدید از منطقه حیات‌وحش خارتوران اختصاص داده و از نزدیک‌ترین فرصت برای مشاهده کمیاب‌ترین حیوانات دنیا بهره‌مند شوید. با این حال باید به یاد داشته باشید که برای دیدن حیات‌وحش نیاز به درخواست و مجوز از سازمان حفاظت محیط زیست دارید.