کاروانسرای خانات تهران
در این مطلب از مجله گردشگری تاپ تراول شما را با کاروانسرای خانات تهران آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.
کاروانسرای خانات (Khanat Caravanserai) بزرگترین کاروانسرای درون شهری تهران است. قدمت این کاروانسرا و میدان اطرافش به دوران قاجار باز می‌گردد. متأسفانه برای دهه‌های متمادی این بنای تاریخی تقریبا متروک شده بود و امکان بازدید از آن وجود نداشت. در سال‌های اخیر کاروانسرای خانات را بازسازی کرده و با افزودن امکانات مختلف، آن را تبدیل به یکی از جاذبه‌های گردشگری و تاریخی شهر تهران نموده‌اند.
کاروانسرای خانات به‌عنوان یکی از جاهای دیدنی استان تهران، در تاریخ ۱ مهر ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۴۱۸ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. امروز در حجره‌های پیرامونی آن کسبه و تجار، به‌خصوص عمده فروش‌های آجیل و خشکبار به کسب و کار مشغول هستند. سفره خانه سنتی خانات نیز با محیطی زیبا نیز در گوشه‌ای از این کاروانسرا قرار دارد و بسیاری از مردم شهر تهران برای صرف ناهار و بازدید از این کاروانسرا به این رستوران می‌روند.
تاریخچه
ساخت کاروانسرای خانات را با توجه به ویژگی‌های معماری آن، به اواخر دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار، یعنی حدود سال ۱۲۶۱ هجری شمسی نسبت داده‌اند. هرچند از تاریخ دقیق ساخت بنا اطلاعی در دست نیست؛ اما در نقشه تهران عمارت کاروانسرا وجود دارد. این نقشه در سال ۱۲۷۰ هجری شمسی توسط نجم‌الملک تهیه شد.
تا اواسط سلطنت ناصرالدین شاه، تهران هنوز در حصار صفوی، محصور بود و در این زمان حصار قدیمی تهران خراب و حصار جدید ناصری گرداگرد آن ساخته شد. بدین ترتیب ضلع جنوبی حصار از خیابان مولوی به خیابان شوش تغییر کرد و با توسعه شهر، کاروانسرای خانات به محدوده شهری تهران وارد شد.
اراضی آن محدوده در سال‌های پایانی دوره ناصری تا اواخر دوره قاجار به امین‌السلطان، صدر اعظم پادشاهان ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه و محمد علی شاه تعلق داشت. کاروانسرای خانات در همین اراضی و ضلع شرقی میدان امین السلطان احداث شده بود.
کاروانسرای خانات توسط موسی خان امین‌الملک در سال ۱۲۸۹ هجری شمسی به آقای سید علی اردهالی واگذار شد و سپس در اختیار سید جعفر اردهالی و در نهایت محمد اردهالی قرار گرفت. بنا در سال ۱۳۵۷ دچار حریق شد و ورودی‌های غربی و شرقی در آتش‌سوزی مسدود شدند و بنا بلااستفاده شد. خوشبختانه درب اصلی ورودی کاروانسرا از گزند آتش‌سوزی به دور بود و چندی پس از آتش‌سوزی، کاروانسرا به بنگاه و بعد به انبار تغییر کاربری داد.
معماری کاروانسرای خانات
خانات کاروانسرایی بزرگ با وسعتی ۱۰ هزار متر مربعی و پلانی مستطیل شکل است. زمینی که کاورانسرا در آن بنا شده زمینی نامتقارن و اصطلاحا قناس است اما معماری کاروانسرا به نحوی انجام شده که علاوه بر متقارن بودن بنا، قناسی زمین هم پنهان شده است. در ساخت کاروانسرا از مصالحی مانند آجر،سنگ، آهک، گچ و گل استفاده شده است.
کاروانسرای خانات بنایی مستطیل شکل با ۵۴ حجره است که در چهار ضلع آن پخش شده اند و در هر ضلع حدود ۱۳ حجره قرار گرفته. علاوه بر این، کاروانسرای خانات دو ایوان هم دارد که یکی در سمت شرق و دیگر در سمت غرب قرار گرفته است. ورودی اصلی کاروانسرا ایوان شرقی آن است که راه به بازار امین السلطان دارد.
در قسمت شمال شرقی بنا محلی ایجاد شده که در گذشته به عنوان باربند و اصطبل چهارپایان استفاده می شد. از زیبایی های کاروانسرای خانات تزیینات آن است که به صورت آجرکاری و گره سازی هستند. درب کاروانسرا نیز در نوع خود جالب است. این درب از چوب روسی با ارتقاعی ۵ متری ساخته شده است. روی درب ۴۰ گل میخ فلزی نصب و دورتادور آن به فرمایشات امیر مومنان علی علیه السلام در باره آداب کسب و کار و تجارت مزین شده است.
دسترسی
آدرس کاروانسرای خانات : تهران، خیابان مولوی، چهارراه مولوی، خیابان صاحب جمع، خیابان حاتم
شماره تماس : 02133128141
ساعات فعالیت : از شنبه تا چهارشنبه 9 الی 17 / پنجشنبه و جمعه 9 الی 15
جاهای دیدنی تهران + تفریحات، آدرس و توضیحات
جاهای دیدنی درگز، سفر به دل تاریخ و طبیعت خراسان
