کاخ مرمر تهران ☀️ عمارتی زیبا و تاریخی 

کاخ مرمر تهران

در این مطلب از مجله گردشگری تاپ تراول شما را با کاخ مرمر تهران ، عمارتی زیبا و تاریخی آشنا خواهیم کرد. در ادامه همراه ما باشید.

کاخ مرمر تهران (Marmar Palace) عمارتی زیبا و تاریخی در مرکز شهر تهران است که در سال 1313 هجری شمسی به دستور رضا شاه پهلوی تاسیس شده و امروزه به عنوان یکی از جاهای دیدنی تهران سالانه مورد بازدید بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی تهران قرار می گیرد. جالب است بدانید، نقل شده که رضا شاه کاخ مرمر را به خاطر نشان دادن قدرت خود و سلطنتش به جهانیان ساخته است.

این عمارت دارای بنایی به وسعت 3500 متر است که در خیابان پهلوی و سپه سابق و ولیعصر و امام خمینی کنونی واقع شده است. کاخ مرمر علاوه بر پیشینه تاریخی ارزنده ای که از دوره پهلوی و انقلاب اسلامی به دوش می کشد، معماری بی نظیر و تماشایی داشته و جزء بناهای ارزشمند ایران می باشد.کاخ مرمر توسط لو ون تادوسیان یکی از برجسته‌ترین معماران آن زمان که ایرانی_ارمنی تبار بود ساخته شد.

تاریخچه کاخ

کاخ مرمر تهران در زمان رضاشاه به منظور سکونت تابستانی و انجام امور اداری رضاشاه ساخته شد. زمین کاخ مرمر از جمله اراضی متعلق به خاندان فرمانفرماییان بود. در زمان رضاشاه بود که او تصمیم به ساخت کاخی برای انجام امور اداری دربار و اقامتگاه زمستانی گرفت و حتی گنجینه جواهرات ملی ایران تا قبل از تدوین قانون خزانه ملی در زیر زمین این کاخ نگهداری می شد.

رضاشاه که در نظر داشت تا ساختمانی از جنس مرمر بسازد و برای این منظور مکان فعلی کاخ مرمر را در نظر گرفت. او بعد از اینکه سرپوشی از طلا را از طرف اهالی اصفهان ریاست کرد، تصمیم گرفت تا ساخت کاخ را شروع کند و گنبدی شبیه گنبد مسجد شیخ لطف الله بر روی آن بسازد. ساخت کاخ مرمر در سال ۱۳۱۳ آغاز شد. تذهیب دیوارها توسط استاد بزرگ تذهیب کار، استاد طاهرزاده انجام شد. می گویند در جریان ساخت کاخ برای تهیه رنگ کرم برای سقف کاخ به مشکل برخوردند اما این مشکل توسط استاد بزرگ کاشی کاری به نام ایزدی با بهره بردن از ترکیبی از طلا حل شد.

کاخ مرمر در سال های نخست پادشاهی محمدرضا پهلوی به عنوان دفتر رسمی او محل دیدارها و ملاقات های محمدرضا پهلوی مورد استفاده قرار می گرفت. محمدرضا پهلوی و فوزیه در این کاخ زندگی می کردند و مراسم عقد محمدرضا پهلوی با ثریا اسفندیاری نیز در همین کاخ برگزار شد. همچنین مراسم نامزدی او با فرح پهلوی نیز در کاخ مرمر برگزار گردید. این کاخ سال ها مورد استفاده محمدرضا شاه بود تا حادثه ترور او در مجاورت کاخ مرمر پیش آید.

حادثه ترور محمد رضا پهلوی در کاخ

در ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ رضا شمس آبادی از ناراضیان و مبارزان سیاسی دوران پهلوی که جزء رسته گارد سلطنتی بود در کاخ مرمر اقدام به ترور محمد رضا شاه کرد. در این روز، رضا شمس آبادی که جزء نگهبانان کاخ بود، در هنگام پیاده شدن محمد رضا پهلوی او را به رگبار مسلسل بست.

محمد رضا پهلوی با شنیدن صدای رگبار و در حالی که کلاه او مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود، خود را با شتاب به داخل ساختمان رساند و در این حادثه دو تن از اعضای محافظ او کشته شدند. با ایجاد این درگیری اعضای گارد به سمت رضا شمس آبادی شلیک کردند که باعث شد رضا شمس آبادی توسط گلوله ساری اصلانی کشته شود.

محمد رضا پهلوی بعد‌ها درباره این حادثه به خبرنگار لوموند گفت: حجم آتش آنقدر بود که احساس می‌کردم پنجاه نفر به سمت من شلیک می‌کنند. پس از این حادثه محمد رضا پهلوی دفتر کار خود را به کاخ صاحبقرانیه برد و با ساخته شدن کاخ نیاوران، از اهمیت این کاخ نیز کاسته شد.

تبدیل کاخ به موزه

در سال ۱۳۵۵ بود که کاخ مرمر تبدیل به موزه شد. در این موزه به جز آثاری که از تاریخ ایران و تاریخ حکومت پهلوی جمع‌آوری شده بود، لباس افسری و کلاه گلوله خورده محمد رضا پهلوی نیز به نمایش درآمد. این کاخ تا سال ۱۳۵۷ به عنوان موزه باقی ماند. نام موزه کاخ مرمر در دوران پهلوی، موزه پهلوی بود. موزه پهلوی تا زمان انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷ فعالیت می‌کرد تا با انقلاب اسلامی ایران این موزه بسته شد.

کاخ مرمر پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۳۵۷ بود که موزه پهلوی تعطیل شده و تا مدتی نیز به عنوان مقر کمیته انقلاب اسلامی از آن استفاده شد تا اینکه تصمیم گرفته شد تا کاخ مرمر در اختیار رؤسای قوه قضاییه قرار گرفت. این کاخ تا مدت‌ها در اختیار قوه قضاییه بود تا در دهه هفتاد به دلیل نیاز به تعمیرات از سوی قوه قضاییه تخلیه گردید.

کاخ مرمر پس از ریاست جمهوری اکبر هاشمی رفسنجانی به مجمع تشخیص مصلحت نظام واگذار شد. پس از این واگذاری دفتر هاشمی رفسنجانی نیز به این کاخ نقل مکان کرد و سال‌ها در اختیار وی ماند. با فوت اکبر هاشمی رفسنجانی و اتمام ریاست وی بر مجمع تشخیص مصلحت نظام، کاخ مرمر نیز از سوی مجمع تخلیه شد و مورد مرمت قرار گرفت.

مرمت کاخ مرمر با حواشی بسیاری مواجه شد. در جریان این مرمت مشخص گردید بخش‌هایی از کاخ مرمر در سال‌های گذشته دستخوش تغییراتی شده و حتی در بخشی از این کاخ، با تخریب بخشی از سقف طبقات اقدام به نصب آسانسور شده است. برخی معتقد بودند که این تغییرات مربوط به زمانی است که مجمع تشخیص مصلحت اقدام به تعمیراتی در کاخ مرمر داشته است. در مقابل، خانواده هاشمی رفسنجانی نیز معتقد بودند که این تعمیرات در زمان قوه قضاییه در کاخ مرمر صورت گرفته است.

یکی از اتفاقات ناگوار در کاخ مرمر آتش گرفتن این کاخ بود که بسیاری اعتقاد دارند، آتش سوزی کاخ مرمر به طور عمدی صورت گرفته است. در حادثه آتش سوزی کاخ مرمر، بخش‌هایی از نقاشی‌ها و گچبری‌های ارزشمند این کاخ دوده گرفته و آسیب دیدند. این کاخ پس از فوت هاشمی رفسنجانی به بنیاد مستضعفان واگذار گردید و تحت اختیار این نهاد قرار گرفت.

تبدیل کاخ مرمر به موزه پس از انقلاب اسلامی

پس از انقلاب اسلامی و در سال ۱۳۹۸ مجدداً پس از ۴۱ سال به عنوان موزه افتتاح شد. در دی ماه ۱۳۹۸ موزه هنر ایران در کاخ مرمر افتتاح شد. در مراسم افتتاح موزه هنر ایران خبرنگاران و سفیرانی از کشور‌های مختلف حضور داشتند و این مورد باعث شد تا کاخ مرمر مجدداً به عنوان موزه افتتاح شود.

در ابتدا قرار بود در بهمن همان سال در‌های موزه هنر ایران به روی عموم باز شود اما به دلیل شیوع ویروس کرونا این کار متوقف ماند. در اسفند سال ۱۳۹۹ بود که با انتقال ۴۰۰ اثر ارزشمند از تاریخ تمدن ایران که قدمت برخی از این آثار به هفت هزار سال نیز می‌رسید کاخ موزه مرمر به صورت مجازی راه‌اندازی شد. کاخ مرمر در کرونا بار‌ها به تعطیلی کشیده شد تا در شهریور ۱۴۰۰ درب این کاخ موزه مجدداً به روی علاقمندان تاریخ ایران باز شد.

تخریب کاخ مرمر

کاخ مرمر در سال‌های استقرار قوه قضاییه و مجمع تشخیص مصلحت نظام در آن مورد تخریب و تعمیرات غیر اصولی و غیر فنی قرار گرفت و آسیب‌های بسیار زیادی دید. در بخشی از این کاخ برای نصب آسانسور تخریب‌هایی جدی صورت گرفته و شمایل کاخ آسیب دیده است. همچنین در طبقه دوم آن حمام، سونا و جکوزی کار گذاشته شده است و این اقدام نیز آسیب‌های بسیاری را به کاخ وارد کرده است. این اقدامات با روح تاریخی کاخ در تعارض بوده و نشان دهنده عدم توجه به این اثر منحصر به فرد تاریخی دارد.

وقایع تاریخی در کاخ مرمر

کاخ مرمر تهران به جز بازگو کردن هنر‌های ایرانی در معماری و تزئینات خود، بازگو‌کننده وقایع و رویداد‌های تاریخی بسیار زیادی را در خود دارد. کاخ مرمر از ابتدای ساخت خود به دلیل سکونت و قرار گرفتن دفتر کار رضا و محمدرضا پهلوی وقایع تاریخی بسیاری را به خود دیده است و از این نظر نیز بازگو‌کننده بخش‌هایی از تاریخ ایران در دوران پهلوی است.

مهر ۱۳۲۸: تحصن دکتر مصدق و طرفداران او در اعتراض به دخالت محمد صادق مراغه‌ای و عبدالحسین هژیر در جریان برگزاری انتخابات دوره شانزدهم مجلس شورای ملی در ۲۲ مهر ۱۳۲۸. این تحصن گرچه به سرانجام نرسید اما مقدمات تشکیل جبهه ملی با همین تحصن برداشته شد.

اسفند ۱۳۳۱: حمله به مصدق در زمان خروج از کاخ مرمر. محمدرضا پهلوی در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۳۱ به مصدق اطلاع می‌دهد که قصد مسافرتی به خارج از کشور را دارد و تنها مصدق از این موضوع اطلاع دارد و مصدق را برای انجام مذاکراتی به کاخ مرمر می‌کشاند.

مصدق به کاخ مرمر رفته و هنگامی که قصد خروج از کاخ را از درب پشتی کاخ داشت، گروهی از اراذل و اوباش به هدایت بهبهانی و شعبان جعفری و گروهی از افسران اخراجی ارتش به او حمله می‌کنند. مصدق سریعاً خود را به منزل پسرش غلامحسین مصدق رسانده و به ستاد ارتش می‌رود تا این شورش را از بین ببرد. پس از این اتفاق روابط بین مصدق و محمد رضا پهلوی تیره شده و دیگر هیچ گاه این دو نفر با یکدیگر ملاقاتی نداشتند.

آذر ۱۳۳۸: برگزاری مراسم جشن ازدواج محمدرضا شاه و فرح دیبا در کاخ مرمر. در تاریخ ۲۹ آذر ۱۳۳۸ مراسم عقد محمد رضا پهلوی و فرح دیبا در این کاخ برگزار شد و خطبه عقد را نیز امام جمعه تهران برای این ازدواج خواند.

فروردین ۱۳۴۴: ترور محمد رضا پهلوی در کاخ مرمر. در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۴۴ رضا شمس آبادی از اعضای گارد جاویدان شاه اقدام به ترور محمد رضا پهلوی کرد. گلوله رضا شمس آبادی کلاه محمدرضا پهلوی را سوراخ کرد. در این تیراندازی به کاخ مرمر آسیب‌هایی خورد که برخی از این آسیب‌ها تا کنون نیز مشهود است.

معماری کاخ مرمر تهران

این کاخ تهران در سال‌های ابتدایی قرن معاصر و در زمان سلطنت شاه‌های پهلوی ساخته و بهره‌برداری شد. معماری و ساخت این کاخ تا حدود زیادی تحت تأثیر جریان نوگرایی رایج شده در جامعه آن زمان ایران بوده است. همچنین بهره‌مندی از استعداد و توانمندی‌های معماران سنتی، معماران فرنگی و غربی و فراهم نمودن سبک معماری تلفیقی از شرق و غرب، همه و همه دست‌به‌دست هم داده‌اند و موجب طراحی و ساخت بنایی با این ویژگی‌های خاص و فوق‌العاده شدند.

اهمیت بنای این کاخ فقط به دلیل حضور معماران خارجی در طراحی آن نیست بلکه حضور استادان معماری سنتی به‌خصوص هنر زیبای کاشی‌کاری در زیبایی بنای این کاخ تأثیر ویژه‌ای داشت. به‌خصوص ساخت کاشی‌های هفت رنگ و استفاده از آن در این کاخ اثر هنری و چه‌بسا اثرانگشت معماری ایرانی بر تن این بنای تاریخی محسوب می‌شود.

بخش‌های مختلف کاخ مرمر

موزه هنر ایران دارای بخش‌های مختلفی برای بازدید از آثا فرهنگ و تمدن ایران زمین است. این موزه در دو طبقه در مقابل دیدگان بازدید‌کنندگان قرار دارد که در هر طبقه چندین تالار از این آثار وجود دارد. هر کدام از طبقات و تالار‌های مختلف این موزه دارای جذابیت‌های خاص خود برای بازدید است، چرا که در هر کدام از آن‌ها جلوه‌های مختلفی از تاریخ و فرهنگ ایران قابل مشاهده است. در این قسمت بخش‌های مختلف موزه هنر ایران را به شما معرفی خواهیم کرد.

طبقه اول موزه هنر ایران

در طبقه همکف موزه هنر ایران سه تالار وجود داشته که آثار متعددی را از پیش از تاریخ تا سده‌های اول دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده است. تالار‌های این بخش عبارتند از:

• تالار باستان یک
• تالار باستان دو
• تالار هنر کهن ایران
• تالار هنر ایران اسلامی

در هر کدام از بخش‌های فوق آثار متعددی از سده‌ها و هزاره‌های تاریخ ایران وجود دارد که با چیدمان زیبایی می‌تواند بازگو‌کننده تاریخ تمدن کهن ایران زمین در سده‌ها و هزاره‌های مختلف باشد. به جز این بخش‌ها گچبری‌ها و زیبایی‌های به کار رفته در ساخت کاخ مرمر خود دارای زیبایی‌های خاصی است که بازدید از این بخش را به خصوص برای آثار باستانی ایران بسیار جذاب‌تر می‌کند.
در طبقه همکف به جز تالار‌ها بخش‌های دیگری نیز مانند بخش اداری، نمازخانه، تالار کنفرانس، و سالن انتظار وجود دارد. این بخش‌ها بیشتر به بخش‌های اداری و مصرفی موزه تعلق دارد و دارای کارکرد‌های خاص خود است.

طبقه دوم کاخ

طبقه دوم کاخ مرمر نیز مانند طبقه همکف آن دارای تالار‌های مختلفی است که بازدید از آن‌ها دارای جذابیت خاص خود است. طبقه دوم موزه دارای ۹ تالار مختلف است که در این تالار‌ها امکان بازدید از آثار ممتاز نقاشان و نگارگران و هنرمندان دیگری در رشته‌های مختلف مانند خوشنویسی، هنر بافته و کتاب‌آرایی فراهم شده است. تالار‌های طبقه دوم به عبارت زیر است.

• تالار رنگ
• تالار نقش
• تالار آینه
• تالار ترنج
• تالار خاتم
• تالار کتابت
• تالار صناعت
• تالار نگارین
• تالار نور

کاخ مرمر کجاست؟

کاخ مرمر در مرکز شهر تهران واقع شده و به همین دلیل برای دسترسی به آن، گزینه های مختلفی همچون مترو، اتوبوس، بی آرتی و تاکسی پیش روی شما است. این مجموعه در محدوده طرح ترافیک قرار دارد به همین دلیل بهتر است با خودروی شخصی به آنجا نروید. این کاخ در خیابان سپه سابق و خیابان امام خمینی تهران قرار دارد که یکی از بهترین تقاطع های تهران است. در کنار این کاخ موزهچند مکان مهم سیاسی مانند بیت رهبری، نهاد ریاست جمهوری و ساختمان قدیم مجلس به چشم می خورد.