کاخ اردشیر بابکان

در این مقاله از وب سایت گردشگری تاپ تراول شما را با کاخ اردشیر بابکان در فیروزآباد استان فارس آشنا خواهیم کرد. در ادامه مطلب همراه ما باشید تا درباره این کاخ تاریخی بیشتر بدانید.

فارس برای بیشتر گردشگران ایرانی با شیراز و تخت جمشید معنا می شود. اما کمی دورتر از این پایتخت قدیمی، شهری است که با سفر به آن می توانید مجموع های از یادگارهای ساسانی را از نزدیک ببینید. شهرستان فیروز آباد یکی از همان شهرهای تاریخی استان فارس است که با آتشکده ساسانی، قلعه دختر، شهر گور و بقیه بناهای باستانی اش خیلی خوب بین تاریخ شناخته می شود. نقش برجسته ساسانیان عمری به درازای هزار و ۸۰۰ سال دارد اما هنوز یکی از دیدنی ترین آثار این شهر به حساب می آید.

آنچه فیروزآباد را بیشتر از همه مشهور می کند کاخ اردشیر بابکان یا آتشکده فیروزآباد است که قدمت آن به پیش از ساسانیان میرسد و در دوران اردوان پنجم، آخرین پادشاه اشکانی به دست اردشیر بابکان که خودش بنیانگذار سلسله ساسانی بود، ساخته شده است.

این کاخ تالارهای تو در تویی دارد و با گذشت ۱۸۰۰ سال گچبری قسمت بالای دیوارهای داخلی آن همچنان سالم مانده است. بعضی از باستان شناسان معتقدند که این بنا کاخ نبوده بلکه کاربری عبادتی داشته و در واقع یک آتشکده بوده است. دلیل این ادعا هم آن است که در گذشته هر بنای مهمی که در کنار آب ساخته می شده محلی برای پرستش خدای آب بوده اما طبق سندیات به دست آمده احتمال کاخ بودن بنا بیشتر است. دقیق ترش را بخواهید باید بگوییم که بررسی ها نشان داده این بنا از کاخهای ییلاقی اردشیر بابکان بوده که آن را با مصالح لاشه سنگ و ملات گچ ساخته اند و با ظرافت زیادی تزئین کرده اند.

در ضلع شرقی کاخ، چهار ساختمان گنبدی شکل عظیم وجود دارد، این گنبدها به وسیله فیلپوش بالا رفته که مشابه آن در قلعه دختر (قلعه اردشیر) دیده می شود. قسمتی از نوک سقف گنبدها در دایره های به قطر یک متر باز است. در ضلع شمالی خارج از دیوار کاخ نیز چشمه های زلال از دل خاک می جوشد و استخری طبیعی جلوی این چشمه بهوجود آمده است. نهری از کنار دیوار شرقی کاخ عبور می کند که موجب آبادانی شهر گور و کاخ ساسانی بوده است.

به نظر می‌رسد نوع ساختمان این عمارت، از سه بخش تشکیل شده است که می‌توان به ایوانی مرتفع، سه تالار گنبددار و حیاطی با دو ایوان و تالارهایی در مجاورت آن، اشاره کرد. یکی از نکات مهم در معماری صورت گرفته‌ی این کاخ زیبا و حیرت‌انگیز، استفاده‌ی سازندگان آن از مصالح سنگ و گچ است که در دوران خود بسیار مهم و باشکوه تلقی می‌شدند. معماران این بنای کهن، نقشه‌ی آن‌ را در بخش باختری و آن سوی رودخانه‌ با زیربنایی بالغ بر ۱۰۴*۵۵ متر طراحی کرده‌اند. به نظر می‌‌رسد این کاخ نخستین عمارت عهد ساسانیان است که برای آن ایوان و گنبد درنظر گرفته‌اند. برخی از کارشناسان معماری بر این باورند که سبک و سیاق معماری به کار رفته در ساخت این اثر تاریخی، کاملا ایرانی و برگرفته از هنر و استادی سازندگان و معماران آن زمان است. به کارگیری سنگ‌های نیمه‌تراش میخکی در ساخت بخش‌های مختلف کاخ اردشیر، نمونه‌ای از مهارت استادان ایران زمین در دوران ساسانیان محسوب می‌شود.

در این عمارت ستون‌هایی چهارگوش و نیمه‌ستون‌هایی از سنگ میخکی مشاهده می‌شود که مشابه آن‌ها را می‌توان در بناهای دوران حکومت اشکانیان نیز یافت.ساخت بنا در پیروی از سنت‌های دیرپا و پابرجا که براساس قابل دسترسی بودن مواد و مصالح محلی شکل گرفته بود، با لاشۀ سنگ و ملاط سنگ گچ انجام گرفته‌است. درون و بیرون بنا با گچ اندود پوشانیده شده، تا حالت خام و خشن ساختمان پنهان بماند. با شکستن نمای بنا از راه تو نشسته کردن ساختمان و گچ‌بری‌های پیش آمده، حالت سایه‌روشن ایجاد می‌شد که از یک‌نواختی دیوارهای درونی بدون در و پنجره جلوگیری می‌کرد.

از آرایش درون کاخ، چیز چندانی باقی نمانده‌است. به نظر می‌رسد که ستون‌ها را پیکره‌مانند می‌کردند و گچ‌بری‌های ظریف قرنیزها نیز با سرمشق از قرنیزهای سنگی تخت جمشید انجام گرفته‌اند. تحولات جزئیات نقشه و ساختمان کاخ اردشیر در فیروزآباد را که شامل ایوان و اتاق گنبددار می‌باشند، در بسیاری از کاخ‌های ساسانی پس از آن می‌توان دید. اگرچه که مواردی مانند کاخ تیسفون که به احتمال زیاد توسط شاپور یکم (۲۴۱-۲۷۲ میلادی) ساخته شده بود و کاخ شاپور در شهر بیشاپور هم در نقشه و هم در آرایش وابسته تاثیرات اشکانی و هلنیستی هستند.

این بنا در کنار روستایی به نام آتشکده بنا شده است و اردشیر بابکان آن را نزدیک مدخل تنگاب در کنار چشم های به قطر ۵۰ متر جانمایی کرده است. این بنا یکی از معدود بناهای تاقدار ساسانی محسوب می شود که در پشت آن آشپزخانه های به چشم می خورد و تل نقارخانه در مجاورت کاخ و قلعه حسن آباد و برخی روستاهای باستانی دیگر در اطراف آن قرار گرفته اند.
کمی بالاتر از کاخ آتشدانی برای مراسم مذهبی وجود دارد و البته به علت قرار گرفتن این کاخ در کنار چشمه «قمپ آتشکده » به آن آتشکده فیروزآباد هم می گویند.