باغ تاریخی عباس آباد از آثار باستانی استان مازندران 

باغ تاریخی عباس آباد

در این مقاله به رشته کوه های البرز سفر می کنیم تا شما را با یکی از آثار باستانی استان مازندارن بنام باغ تاریخی عباس آباد آشنا کنیم . این باغ در فاصله 9 کیلومتری شهر بهشهر در میان جنگل های انبوه واقع شده است.

باغ تاریخی عباس آباد مازندارن یکی از بزرگ ترین و قدیمی ترین باغ های ایران بشمار می رود که در میراث جهانی ینسکو نیز به ثبت رسیده است . وقت آن رسیده است تا شما نیز از این باغ تاریخی دیدن کنید تا  زیبایی های حیرت انگیز این باغ را با چشم خود ببینید

 این مجموعه شامل سد عباس‌آباد، مخزن و دریاچه سد، گل‌باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو برج آجری می‌شود. این مجموعه به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ ه‍.ق در محلی که پیشتر خرگوران نام داشت ساخته شده‌است و در حال حاضر مهم‌ترین باغ غیر کویری ایران به‌شمار می‌آید. وسعت آن نزدیک به ۵۰۰ هکتار است.

آسیاب آبی

آسیاب مذکور به فاصله تقریبی ۵ کیلومتری جنوب باغ در میان دو رود پر آب احداث شده است. مصالح عمده تشکیل‌دهنده سازه فوق سنگ، آجر و ملات ساروج است. راه دسترسی به آسیاب از طریق یک جاده سنگ‌فرش امکان‌پذیر می‌شود. نحوه کارکرد بنای فوق بدین طریق است که آب از طریق کانال سرپوشیده به سمت کانال روباز آجری هدایت شده، سپس با یک شیب تقریبا مناسب به سمت چرخ آسیاب حرکت کرده و موجب به حرکت درآمدن پره‌های چرخ می‌شده است. مهندسان دوره صفوی با احداث آسیاب آبی در محل مورد نظر، از انرژی آب بیشترین بهره را برای به حرکت در آوردن چرخ‌های آسیاب برده‌اند.

برج آجری

در این مجموعه دو برج آجری به قطر ۷ متر و به ارتفاع ۱۴ متر از دوران صفویه به یادگار مانده است. مصالح عمده سازه مذکور، ملاط ساروج و آجر است. با توجه به ساختار دو بنای برج که بر روی محور آبرسانی قرار دارند، می‌توان گفت که برج‌ها صرفا عملکرد نگهبانی نداشته و با توجه به اختلاف ارتفاع محوطه گلباغ نسبت به باغ، دو برج در واقع برای جلوگیری از ضربات قوچی شکل سیالات، توسط مهندسان دوره صفویه مد نظر قرار گرفته‌اند.

حمام

 در ضلع غربی باغ و متصل به آن و در سطحی پایین‌تر از باغ، بنای حمام تاریخی با زیر بنایی به وسعت ۱۶۰ متر مربع قرار دارد. بر اساس بررسی‌های به عمل آمده، پوشش سقف بنای حمام گنبدی شکل و مصالح عمده سازه آن آجر بوده و همچنین از تزیینات کاشی و ملاط ساروج در آن استفاده شده است. هر حوض در فضای سربینه حمام تاریخی عباس‌آباد بهشهر دارای دو سیستم آبرسانی آب سرد و آب گرم بوده که از اهمیت های تاریخی این مکان است.

گرمخانه

در واقع فضای گرمخانه محل شستشو و استحمام بوده که در ضلع جنوب شرقی احداث شده است. بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی، فضای گرمخانه بنای حمام تاریخی عباس‌آباد دارای حوض‌های متعدد بوده است. حوض‌های متعدد در بنای این حمام، بیان‌کننده رعایت بهداشت و عدم استفاده از خرانه به صورت عمومی است. علاوه بر مورد فوق و با توجه به خاکبرداری‌های انجام شده، مشخص شده که فضای گرمخانه مزین به کاشی با لعاب‌هایی به رنگ‌های مختلف بوده است.

گلباغ

محوطه گلباغ یا ایستگاه توزیع آب به فاصله ۶۰۰ متری از باغ واقع شده است. این گلباغ در حقیقت در ادامه یک شیب قرار داشته به نحوی که، شیب را بریده و آن را به صورت یک سطح تقریبا صاف در آورده‌اند. آب چشمه به محوطه فوق هدایت می‌شده، سپس با گردش در حوض‌های متعدد به یک آرامش و تصفیه می‌رسید و بعد از آن به پیروی از سطح شیبدار و همچنین لوله‌های سفالی به سمت باغ اصلی حرکت می‌کند. وسعت منطقه گلباغ در حدود ۳۵۰۰ متر مربع است و بر اساس بقایای معماری برج محوطه گلباغ در دوره صفویه، به لحاظ اهمیت در امر آبرسانی، توسط نگهبانانی محافظت شده است.

سد

 سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی است.  این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۷۴۵ در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفته‌ و بنای آن از دوره صفویه در میان دره‌ای عمیق احداث شده است. مصالح عمده سازه مذکور، سنگ، آجر و ملاط ساروج است. سد سه دریچه خروجی دارد و در پشت آن پشت‌بندی قرار گرفته که دارای دو گونه کاربری است که به‌عنوان پشت‌بند سد و همچنین به عنوان مرکز تخلیه و چاه تخلیه آب محسوب می‌شود.

منبع تامین‌کننده آب مخزن سد، آب سرچشمه است. مهندسان سازنده سد به گونه‌ای آن را طراحی کرده‌اند که هرگاه احساس می‌شد که مخزن سد، حداکثر آبگیری را انجام داد و انرژی پتانسیل آب در حال فشار بر روی دیوار سد است، آب از دریچه خروجی سد تخلیه نشود، زیرا در آن حالت تخلیه آب از دریچه، موجب تخریب بیشتر سد می‌شود. ساخت تونل زیرزمینی در زمان صفویه و مرتبط کردن آن به جرز مرکزی چهارطاقی عمارت و همچنین خارج کردن تونل در پایین دست دیواره سد، که در زمان ازدیاد فشار آب، امکان باز کردن دهانه کانال سرپوشیده وجود داشته، موجب شده که فشار آب از دیواره سد کاسته شده و به سمت مرکز، هدایت شود. بر بالای چهارطاقی آثار فواره و حوض موجود است. آبرسانی به این بنا از طریق لوله‌های سفالی که آب چشمه فرادست را به آنجا هدایت می‌کرد، انجام شده بود.

کاخ

در فاصله تقریبی ۲ کیلومتری شمال باغ بر بالای کوه مشرف بر دشت بهشهر و خلیج میانکاله، بقایای آثار معماری از دوره صفوی شناسایی شده است که به نظر می‌رسد محل احتمالی کاخ باغ بوده باشد. با توجه به موقعیت ساختاری بنای شناسایی شده بر بالای کوه و همچنین بدست آمدن سفال‌های پوشش بام لعابدار با لعاب‌های آبی، آبی فیروزه‌ای، سبز و قهوه‌ای و عدم دستیابی به بقایای معماری کاخ در کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه اصلی باغ، می‌توان گفت محل کشف‌شده مکان احتمالی کاخ پادشاهان صفوی در عباس آباد باشد.

باغ

باغ تاریخی عباس‌آباد، بر بالای تپه‌ای طبیعی احداث شده است، بدین ترتیب که مهندسان دوره صفوی با بریدن تپه و ایجاد پله و صفه، باغی مطبق و پلکانی را ایجاد کرده و در بالاترین قسمت تپه اقدام به عمارت‌سازی کردند. این باغ بر اساس شواهد بدست آمده، یکی از بی‌نظیرترین باغ‌های ایرانی است.

 معماری در باغ و باغ‌سازی کاملا به صورت قرینه انجام پذیرفته که سبب زیبایی آن شده است. مهندسان و معماران دوره صفوی با احداث باغ به روش پلکانی و مطبق و همچنین با به‌کارگیری سطوح شیب‌دار و لوله‌های سفالی، علاوه بر زیبایی، موسیقی آب را در باغ ایجاد کرده‌اند که سبب آرامش افراد مستقر در باغ می‌شود. شاید برایتان جالب باشد که بدانید تاج محل و کاخ الحمرا نیز نمونه‌های باغ ایرانی هستند که در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده‌اند.

دریاچه

دریاچه طبیعی عباس ‌آباد وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار دارد که در زمان آبگیری ارتفاع آب به ۱۸ متر می‌رسد. در میان مرکز دریاچه مصنوعی عباس‌آباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می‌داد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می‌رود و تنها سطح فوقانی آن بسان جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد. از شگفتی های این عمارت عدم وجود پله آجری در بنا و اطراف چهار طاقی است. آب دریاچه از آب‌های زمستانی اطراف تامین می‌شود که با کمک کانال‌های جمع‌آوری به دریاچه ریخته و در تابستان جهت آبیاری شالیزارهای برنج و تامین آب روستاهای اطراف مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

احتمالا عمارت میان دریاچه در ابتدا برای مقاوم‌سازی سد ایجاده شده بود و بعدها به آن کاربری تفریح داده‌اند.جهت کاربری تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در جهت شمال بنای مذکور ایجاد کرده بودند، امکان‌پذیر می‌‌شد. اما بنای عمارت علاوه بر کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی و فنی در سد سازی بوده‌است، چراکه از فشار آب جلوگیری می‌نماید و مانع از تخریب سد می‌شود.  این دریاچه به دلیل دسترسی مناسب، آثار باستانی، آب و هوای مناسب و بسیاری زیبایی‌های طبیعی دیگر از مکان‌های محبوب برای گردشگران است.

• مکان های دیدنی کیاسر
• روستای گرسماسر
• مکان های دیدنی تنکابن
• تالاب فریدونکنار
• چمستان مازندران