آبشارهای شوشتر

در این مطلب از معرفی جاهای دیدنی خوزستان قصد داریم به معرفی و بررسی آبشارهای شوشتر که از زیباترین سازه های آبی جهان محسوب می شوند بپردازیم. در ادامه با تاپ تراول همراه باشید…

آبشارهای شوشتر که با نام سیکاها نیز شناخته می شود در استان خوزستان واقع شده است. آبشارهای شوشتر به عنوان سازه های آبی زیبا در دوران ساسانیان برای بهره گیری از نیروهای آب به عنوان محرکی برای آسیاب های صنعتی طراحی و ساخته شده است. در این مجموعه بزرگ ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی بسیار عالی برای استراحت و تفریح است قابل مشاهده می باشد.

محوطه آبشارهای شوشتر در جنوب پل بند گرگر و خیابان شریعتی واقع شده است. دقیقاً معلوم نیست که این محوطه در چه زمانی بوجود آمده ولی شواهد موجود نشان می دهد که به احتمال زیادً در دوره ساسانی، خصوصاً در زمان سلطنت شاپور اول بنا شده است. طبق نوشته کتاب تذکره شوشتر، در زمان اردشیر بابکان (بنیانگذار سلسله ساسانی در سال 224میلادی) بخاطر اینکه آب را به شرق و جنوب شوشتر رسانده و کشاورزی منطقه را رونق دهند، ساخت رود گرگرآغاز و تا سلطنت شاپور،فرزند اردشیر، ادامه یافت. بر روی این نهر، پل بند گرگر ساخته شد، که نه تنها از طغیان آبهای اضافی جلوگیری می کرد، بلکه شهر شوشتر را با شرق آن ( مسجد سلیمان و اهواز) مرتبط می ساخت.بطوری که درگذشته نزدیک این پل بند، دروازه گرگر وجود داشت. درون محوطه آبشارها، حدود 40 آسیاب وجود داشت که این آسیاب ها در بخش شمالی، شرقی و غربی قرار داشتند. از آسیاب ها برای تهیه آرد استفاده می شد.به مرور زمان بر اثر حوادث طبیعی (سیل و زلزله) وعوامل انسانی اکثر این آسیاب ها رو به تخریب نهادند.هم اکنون آسیاب رضا گلاب توسط پایگاه میراث فرهنگی سازه های آبی تاریخی شوشتر، مرمت و در حال فعالیت می باشد.

در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب ها، آبشارها، کانال ها و تونل های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در قسمت پایانی ضلع غربی این مجموعه، سیکا قرار دارد که دسترسی به فضای درون آن از طریق چند پله دستکند میسر است.درون این فضا یک حوض 8 ضلعی با کانال های کوچک به چشم می خورد. آب این حوض از طریق یک جوی که از دیواره سیکا خارج خواهد شد تأمین و از طریق دو کانال کوچک به درون رودخانه هدایت خواهد شد. این مجموعه جزئی از کانال های آبرسانی به آسیاب ها بوده که بعدها در دوره قاجار و در زمان حکومت محتشم (از حکام محلی) سدی در این مکان زده شده و در این مکان آب از یک قسمت داخل و وارد یک 8 ضلعی گود شده و سبعد از این 8 ضلعی وارد دو کانال و از آنجا وارد رودخانه خواهد شد.در مورد معنای «سیکا» نظرات متفاوتی ارائه شده است. لغت نامه دهخدا سیکا را نوعی مرغابی یا نوعی درخت و قومی از هندوان دارای مهب وشنو که شعبه ای از آیین بودائیست معرفی می کند.

مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر در مسیر «رودخانه گرگر» که خود از شاهکارهای فنی و مهندسی اعصار کهن است، بنا شده است. رود گرگر کاملاً به صورت دستکند می باشد و احداث آن را به اردشیر بابکان، شاهنشاه ساسانی نسبت داده اند.در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ ترین مجموعه صنعتی قبل از انقلاب صنعتی یاد شده است. این محوطه مجموعه ای از سد، تونل ها، کانال های فرعی و آسیاب های آبی است که به صورت یک مجموعه صنعتی- اقتصادی بوده و جزئی از مجموعه بزرگ «سازه های آبی شوشتر» می باشد که در کتب تاریخی مکرراً به آن اشاره شده است.اساس کار مجموعه به این صورت است که سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود کرده و سطح آب را برای آبگیری 3 تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد. تونل های سه گانه، آب را به مجموعه هدایت می کنند و به کانال های متعددی تقسیم می شوند که بعد از گرداندن چرخ آسیاب ها، آب به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر خواهد شد.

یکی از ویژگی های بسیار بارز مجموعه آسیاب ها و آبشارها مجاورت آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است. این محوطه علاوه بر استفاده های صنعتی، در ایام کم آبی نیز، آب مورد نیاز ساکنین را تأمین می نمود. یک ویژگی بسیار زیبا و منحصر بفرد بصری نیز که در این مجموعه وجود دارد و جلوه ای خاص به آن می بخشد این است که آب حاصل از پساب آسیاب ها به صورت آبشارهای مصنوعی زیبا به محوطه ای حوضچه مانند می ریزد که منظره ای چشم نواز و دل انگیز را در مقابل دیدگان هر بیننده بوجود می آورد.همچنین در محوطه پشت بند که محل آبگیری 3 تونل معروف «سه کوره»، «دهانه شهر» و «بلیتی» است نیز چشم انداز زیبایی به چشم می خورد. تونل های سه گانه در پشت «پل بند گرگر»، وظیفه انتقال حجم معینی از آب را برای به حرکت درآوردن پره های آسیاب برعهده داشته اند. مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر با توجه به زمان ساخت از شاهکارهای فنی و مهندسی در جهان است. این شاهکار مهندسی هم در ایران و هم در جهان بی نظیر است.